رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
zip 20 f 2016
رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
توضیحات:رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه تعداد صفحات رساله:140
فصل اول_نجوم
۱-۱-مقدمه
مادرعالمی زندگی می کنیم که پراست ازاجرام درخشان.مانعی که درسرراه بررسی مراحل ابتدایی عالم وجود دارد،دردست نبودن داده های رصدی مستقیم است.اخترشناسان توانسته اند بخش بزرگی ازتاریخچه عالم رابانشانه رفتن تلسکوپ هایشان به سوی کهکشان های دوردست واختروش ها بررسی کنند.
درشبی که آسمان صاف باشد می توان صدها ستاره رابا چشم غیرمسلح دید.این ستاره ها فقط مربوط به قسمت کوچکی ازکهکشان راه شیری درنزدیکی ما هستند.تلسکوپ ها فضای بسیاربزرگتری راکه شامل میلیاردها کهکشان درخشان است به مانشان می دهند.امابراساس درک کنونی ماازکیهان عالم دردوره ای طولانی ازابتدای تاریخچه اش تاریک ویکدست بوده است.نخستین ستاره ها تا میلیون ها سال بعدازانفجاربزرگ پدیدارنشدندومیلیون ها سال دیگرطول کشیدتا کهکشان هادراین سووآن سوی عالم تکثیرشدند.
اخترشناسان مدت های مدیدی ازخودپرسیده اند که چگونه این گذارچشمگیرازتاریکی به روشنایی درعالم اتفاق افتاد.پس ازدهه ها مطالعه وبررسی،اخیراًپژوهشگران گام های بزرگی درجهت پاسخ دادن به این سؤال برداشته اند.کیهان شناسان با استفاده ازروش های پیچیده ی شبیه سازی رایانه ای،مدل هایی رابه وجودآورده اندکه نشان می دهد چگونه افت وخیزهای چگالی که ازانفجار بزرگ به جای مانده اند می توانستند تکامل یابندوبه نخستین ستاره هاتبدیل شوند.همچنین رصداختروش های دوردست به دانشمندان این امکان را داده است که به کاوش زمان های گذشته بپردازدونگاهی به آخرین روزهای(عصرتاریکی)کیهان بیندازد.
برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…
فهرست مطالب:
فصل اول_نجوم
۱-۱-مقدمه
۱-۲-نجوم چیست؟
۱-۲-۱-تعریف علم نجوم
۱-۲-۳-تقسیمات علم نجوم
۱-۲-۴-تفاوت علم نجوم با سایر علوم
۱-۲-۵-مقیاس ها در نجوم
۱-۳-تاریخچه ای از نجوم
۱-۳-۱-تاریخچه علم نجوم
۱-۳-۲-تقسیمات تاریخچه اخترشناسی
۱-۳-۲-۱-دوران زمین مرکزی
۱-۳-۲-۲-دوران خورشید مرکزی
۱-۳-۲-۳-دوران کیهانشناسی
۱-۳-۳-نجوم دردوران پیش ازاسلام
۱-۳-۳-۱-نجوم درایران
۱-۳-۴-نجوم دردروان بعدازاسلام
۱-۳-۴-۱-نجوم اسلامی
۱-۳-۴-۲-علم نجوم در ایران
۱-۳-۵-ستاره شناسان معروف ایرانی
۱-۳-۵-۱-خواجه نصیرطوسی
۱-۳-۵-۱-۱- ایجاد رصد خانه مراغه
۱-۳-۵-۱-۲- وفات خواجه
۱-۳-۵-۲-ابوریحان بیرونی
۱-۳-۵-۳-عبدالرحمن صوفی رازی
۱-۳-۵-۳-۱-فعالیت های نجومی عبدالرحمن
۱-۳-۶-ستاره شناسی دردوران معاصر
۱-۳-۶-۱-گروه های نجومی درایران
۱-۳-۶-۲-بررسى وضعیت و جایگاه علم نجوم در ایران امروز
۱-۳-۶-۲-۱- استادان و بزرگان
۱-۳-۶-۲-۲- انجمن نجوم ایران
۱-۳-۶-۲-۳- رصدخانه ملى ایران
۱-۳-۶-۲-۴- رصدخانه هاى ایران
۱-۳-۶-۲-۵- تنها نشریه اخترشناسى ایران
۱-۳-۶-۲-۶- بازار نشر
۱-۳-۶-۲-۷- کسوف
۱-۳-۶-۲-۸- نجوم آماتورى
۱-۳-۶-۲-۹- ابزار رصدى
۱-۴-نجوم رصدی
۱-۴-۱-رصد چیست و چه چیزهایی را باید رصد کرد؟
۱-۴-۲-چه دوربینی برای شروع کار لازم است؟
۱-۴-۳-بهترین مکان رصد کجاست؟
۱-۴-۴-کلید آسمانی
۱-۴-۵-نگاهی به خورشید
۱-۴-۶-رصد ستاره‌های متغیر
۱-۴-۷-داس تیز آسمان
۱-۴-۷-۱- رصد سلطان شب
۱-۴-۷-۲-روش های رؤیت هلال ماه نو
ثبت رصد هلالهای نور:
۱-۴-۷-۳-ضمیمه
۱-۴-۹-شکار اجرام آسمانی
۱-۵-۲-دلایل بی‌رغبتی به رادیو نجوم
۱-۵-۳-ستارگان رادیویی
۱-۵-۴-سیر تحولی و رشد
۱-۵-۵-واحد جانسکی
۱-۵-۶- منابع رادیو نجوم
۱-۵-۷- تصادف کهکشانی
۱-۵-۸- نابودی مفهوم تصادفهای کهکشانی
۱-۵-۹- سخن آخر
۱-۶-صورتهای فلکی
۱-۶-۱-نام برخی پیکرهای آسمانی(صورتهای فلکی)
۱-۷-منظومه شمسی
۱-۷-۱-پیدایش منظومه شمسی
۱-۷-۱-۱-نگاه اجمالی
۱-۷-۱-۳-نظریه برخورد نزدیک
۱-۷-۱-۴-فرضیه کانت – لاپلاس
۱-۷-۱-۵-نظریه جدید ابرغبار
۱-۷-۲-شکل گیری منظومه شمسی
۱-۷-۲-۱-شکل گیری منظومه شمسی از دید دینامیک
۱-۷-۳-خانواده منظومه شمسی
۱-۷-۳-۱-خورشید
۱-۷-۳-۲-سیاره ها
۱-۷-۳-۳-قمرها
۱-۷-۴-سیارات منظومه شمسی
۱-۷-۴-۱-سیاره عطارد
۱-۷-۴-۱-۱- ویژگیهای عطارد
۱-۷-۴-۲-سیاره زهره (ونوس)
۱-۷-۴-۲-۱-ویژگی های زهره
۱-۷-۴-۳-سیاره زمین
۱-۷-۴-۳-۱-ویژگی های زمین
۱-۷-۴-۳-۲-ماه-تنها قمرزمین
۱-۷-۴-۳-۲-۱-ویژگی های ماه
۱-۷-۴-۴-سیاره مریخ
۱-۷-۴-۴-۱-ویژگی های مریخ
۱-۷-۴-۵-سیاره مشتری
۱-۷-۴-۵-۱-ویژگی های مشتری
۱-۷-۴-۶-سیاره کیوان(زحل)
۱-۷-۴-۶-۱-حرکت کیوان
۱-۷-۴-۶-۵-قمرهای کیوان
۱-۷-۴-۶-۹-میدان مغناصیسی کیوان
۱-۷-۴-۷-۲-خواص اورانوس
۱-۷-۴-۷-۳-حلقه های اورانوس
۱-۷-۴-۷-۴-قمرهای اورانوس
۱-۷-۴-۸-سیاره نپتون
۱-۷-۴-۸-۱-لکه سیاه بزرگ
۱-۷-۴-۸-۲-حلقه های نپتون
۱-۷-۴-۸-۳-قمرهای نپتون
۱-۷-۴-۹-سیاره پلوتون
۱-۷-۴-۹-۱-مشخصات فیزیکی پلوتون
۱-۷-۴-۱۰-سیاره سدنا
۱-۸-خورشیدگرفتگی(کسوف)
۱-۸-۱-مراحل .. مطلق
۱-۸-۲-انگشترالماس
۱-۸-۳-کلیت
۱-۸-۴-انواع …
۱-۸-۴-۱-… نیمه کامل
۱-۸-۴-۲-… کامل
۱-۸-۴-۳-… حلقوی
۱-۹-ستاره ها
۱-۹-۱-نحوه تشکیل ستاره
۱-۹-۲-مقیاس قدری
۱-۹-۳-روشنایی ستاره
۱-۹-۴-رنگ ستارگان
۱-۹-۵-طیف ستارگان
۱-۹-۶-تحولات ستاره
۱-۹-۶-۱- تحول یک ستاره
۱-۹-۶-۲- رده‌بندی ستارگان
۱-۹-۶-۳- عمر ستارگان
۱-۹-۶-۴- فیزیک درون ستارگان
۱-۹-۶-۵- کوتوله‌ها
۱-۹-۶-۶- سحابیها
۱-۱۰-ستاره های دنباله دار
۱-۱۰-۱- انواع دنباله‌ها
۱-۱۰-۲- منشأ دنباله‌دارها
۱-۱۰-۳- مشخصات فیزیکی
۱-۱۰-۳-۱- رأس ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۳-۲- دم ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۳-۳- گیسوی ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۳-۴- ماده ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۴- حرکت ظاهری ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۵- تغییر مدار ستاره دنباله‌دار
۱-۱۰-۶- مرگ ستاره دنباله‌دار
۱-۱۱-سحابی ها
۱-۱۱-۱- سحابیهای تاریک
۱-۱۱-۲- سحابیهای سیاره‌ای
۱-۱۱-۳-امواج انفجاری
۱-۱۱-۴- سحابیهای تابان
۱-۱۱-۵- بقایای ابر نواختری
۱-۱۱-۶- سحابی انکساری
۱-۱۱-۷- سحابیهای خارج کهکشانی
۱-۱۲-کهکشان ها
۱-۱۲-۱-انواع کهکشان ها
۱-۱۲-۱-۱- کهکشان های نامنظم
۱-۱۲-۱-۲-کهکشان های مارپیچی
۱-۱۲-۱-۳- کهکشان مارپیچی میله ای
۱-۱۲-۱-۴- کهکشان های بیضوی
۱-۱۲-۱-۵- کهکشانهای فعال و غیر عادی
۱-۱۲-۱-۶-کهکشان های رادیویی
۱-۱۲-۲-کوازارها
۱-۱۲-۳-تصادم کهکشان ها
۱-۱۲-۴-کهکشان راه شیری
۱-۱۲-۴-۱- مشخصات کهکشان راه شیری
۱-۱۲-۴-۲-گذر صورتهای فلکی از راه شیری
۱-۱۲-۴-۳-فراوانی میدان ستاره
۱-۱۲-۴-۴-ماهیت راه شیری
۱-۱۲-۴-۵-قسمت نورانی راه شیری
۱-۱۲-۴-۶-تغییر صورت های فلکی
فصل دوم_رصدخانه،پلانتاریوم
۲-۱-رصدخانه
۲-۱-۱-جای مناسب برای رصدخانه
۲-۱-۲-شرایط یک رصدخانه
۲-۱-۳-رصدخانه های معروف
۲-۱-۳-۱-رصدخانه ماونت پالومار
۲-۱-۳-۲- رصدخانه سارس ویلز
۲-۱-۳-۳- رصدخانه‌های نیمکره جنوبی
۲-۱-۳-۴- رصدخانه‌های رادیویی
۲-۱-۳-۵-رصدخانه مائوناکیا
۲-۱-۳-۶-رصدخانه کک
۲-۱-۳-۷-رصدخانه ملی کیت پیک
۲-۱-۳-۸-رصدخانه کلت
۲-۱-۴-نام برخی از رصدخانه های مشهور
۲-۱-۵-تاریخچه تاسیس رصدخانه ها درایران
۲-۲-تلسکوپ
۲-۲-۱-پیشینه تلسکوپ
۲-۲-۲- تلسکوپ گالیله
۲-۲-۳- مشخصات تلسکوپ
۲-۲-۴- کاربردهای تلسکوپ
۲-۲-۵-انواع تلسکوپ
۲-۲-۵-۱- تلسکوپ گالیله ای
۲-۲-۵-۲-تلسکوپ نیوتنی
۲-۲-۵-۳- تلسکوپ کاسگرین
۲-۲-۵-۴- تیغه اشمیت
۲-۲-۵-۵- تلسکوپ اشمیت-کاسگرین
۲-۲-۵-۶- تلسکوپ‌های شکستی
۲-۲-۵-۷- تلسکوپ‌های بازتابی
۲-۲-۵-۸- تلسکوپ‌های شکستی – بازتابی
۲-۲-۵-۹- تلسکوپ رادیویی
۲-۲-۵-۱۰- تلسکوپ اشعه ایکس
۲-۲-۶- تلسکوپ درایران
فصل سوم_نمونه ومصداق ها
۳-۱-رصدخانه مراغه
۳-۱-۱- پیشگفتار (شناسائی و کاوش):
۳-۱-۲-شرح بنا
۳-۱-۲-۱-تاریخچه
۳-۱-۲-۲-وسایل رصدخانه مراغه
۳-۱-۲-۳-زیچ ایلخانی
۳-۱-۳-واحدهای بنا
۳-۱-۳-۱- دیوارهای سنگچین نامنظم
۳-۱-۳-۲- دیوارهای سنگچین منظم شمالی_جنوبی
۳-۱-۳-۳- دیوارهای سنگچین منظم شرقی _غربی
۳-۱-۳-۴- برج مرکزی واصلی رصدخانه مراغه
۳-۱-۳-۵- واحدهای دایره شکل پنج گانه
۳-۱-۳-۶- تالار سکودارچهار گوش
۳-۱-۳-۷- کارگاه ریخته گری وساخت وسایل نجومی
۳-۱-۳-۸- کوشک ایوان دار
۳-۱-۳-۹- مدرسه یا تالار بحث وکنفرانس
۳-۱-۳-۱۰- کتابخانه
۳-۱-۳-۱۱- بنای مسکونی،دفترکار یا استراحتگاه
۳-۱-۳-۱۲- خیابانهای سنگفرش سطح پله
۳-۱-۳-۱۳- مخزن نگهداری آب
۳-۱-۳-۱۴- مجموعه روستایی
۳-۲-موزه نجوم شهر تامانا-ژاپن
۳-۳-رصدخانه کیروسان –جزیره اوشیما –ژاپن
۳-۴-سکوی رصد وموزه نامودیکاوا-ژاپن
فصل چهارم_مبانی نظری
۴-۱-مبانی نظری
فصل پنجم _مطالعات محیطی
۵-۱-بررسی جغرافیای شهرستان دزفول
۵-۱-۱-عوامل جغرافیایی طبیعی
۵-۱-۱-۱موقعیت جغرافیایی شهرستان
۵-۱-۱-۲-آب های سطح اراضی
۵-۱-۱-۳-منابع آبهای تحت الارضی
۵-۱-۱-۴-وضعیت زمین شناسی
۵-۱-۱-۵-پستی و بلندی و کوه ها
۵-۱-۱-۶-زلزله
۵-۱-۲-عوامل جغرافیایی مصنوعی
۵-۱-۲-۱-موقعیت ارتباطی
۵-۱-۲-۲-استفاده از اراضی در سیمای کلی شهر
۵-۲-مطالعات اقلیمی
۵-۲-۱-آب و هوای شهرستان دزفول
۵-۲-۱-۱-کلیات آب و هوایی
۵-۲-۲-وضعیت جوی دزفول برحسب ماه
۵-۲-۳-رطوبت نسبی و بارندگی
۵-۲-۴-میزان بارندگی سالیانه منطقه دزفول
۵-۲-۵- رطوبت نسبی
۵-۲-۶-باد
۵-۲-۶-۱-انواع باد
۵-۲-۶-۱-۱-باد شرجی
۵-۲-۶-۱-۲-باد سور
۵-۲-۶-۱-۳-باد سموم
۵-۲-۶-۱-۴-باد سمور
۵-۲-۶-۱-۵-بادچعب
۵-۲-۶-۱-۶-طوفان
۵-۲-۶-۱-۷-طوفان خاک و شن
۵-۲-۶-۲-جهت وزش باد درمنطقه دزفول
فصل ششم_برنامه فیزیکی
۱-۲-نجوم چیست؟
کلمه ی نجوم مردم را اغلب به یاد خیره شدن به آسمان شب،این طبیعت فراموش شده وعکس های بسیار زیبایی که توسط تلسکوپها گرفته شده می اندازد،در حالی که نجوم یک علم است و علم نجوم یعنی کار زیاد و مداوم و علم ریاضیات و فیزیک است.
تصوری که مردم از یک منجم دارند این است که او را فردی می پندارند که به وسیله ی یک تلسکوپ در یک رصدخانه ی سرد وتاریک مشغول نگاه کردن به آسمان شب است(خوشبختانه اینگونه منجمان سخت کوش پس از گذشت اندکی دیگر تحمل نخواهند داشت)،منجمان تنها اندکی از وقتشان را صرف رصد با تلسکوپ می کنند
رصدخانه دزفول نجوم
و در رصد خانه ها معمولا دوربین ها و تلسکوپها و سایر تجهیزات توسط کامپیوترها در یک اتاق گرم نسبتا روشن به وسیله ی منجم کنترل می شوند.
کلمه ی نجوم جمع نجم به معنی ستاره است. اماواژه ی یعنی معادل انگلیسی کلمه ی نجوم از ۲ واژه ی یونانی به معنای ستاره و به معنای قانون گرفته شده است.
۱-۲-۱-تعریف علم نجوم
نجوم علمی است که به مطالعه ی حرکات ، ساختار،ویژگی های همه ی اجرام سماوی مثل ستارگان، سیارات و کهکشانها و به تکامل و سرنوشت آنها می پردازد.ویژگی هایی مثل:جرم،رنگ،دما،ترکیبات و …
علم نجوم پاسخ به سوالات و کنجکاوی های بشر پیرامون جهانی است که در آن واقع شده است.
۱-۲-۲- شاخه های اصلی نجوم
۱-۲-۲-۱- تئوری :که پدیده های رصد شده را با استفاده از محاسبات و شبیه سازی بر اساس فیزیک،شیمی و علوم دیگر توضیح می دهد.
۱-۲-۲-۲- رصدی: به مشاهده آسمان و اجرام سماوی و اثبات فرضیه ها ی تئوری می پردازد.
۱-۲-۳-تقسیمات علم نجوم
هر کدام از این شاخه های اصلی در نجوم خود به زیر شاخه هایی تقسیم می شوند:
۱-۲-۳-۱-هیئت و نجوم() : به طور کلی درباره ی حرکت اجرام سماوی بحث می کند.
۱-۲-۳-۲-اختر فیزیک() : درباره ی ساختا ر،خواص فیزیکی،ترکیبات شیمیایی و تحولات درونی ستارگان بحث می کند و به مطالعه ی حرکات ظاهری و حقیقی ستارگان و تعیین مواضع
آنها نیز می پردازد.این بخش از نجوم خود شامل دو قسمت است:
۱-۲-۳-۲-۱-اختر فیزیک کاربردی (): عمدتا به طراحی ابزار و وسایل نجومی می پردازد و مطالعه ی کاربردی روش های اختر شناسی مورد نظر است.
رصدخانه دزفول نجوم
۱-۲-۳-۲-۲-اختر فیزیک نظری( ) : که به کمک قوانین فیزیک،پدیده های نجومی را توضیح می دهد و تعیین می نماید.
۱-۲-۳-۳-کیهان شناسی () : این رشته قوانین عمومی تکامل طبیعی و مادی جهان و ساختار آن را بررسی می کند.به عبارت دیگر جهان هستی را به طور کلی در نظر می گیرد و به مطاله ی آن می پردازد،۲موضوع مهم مورد مطاله ی کیهان شناسی،بررسی وضع کهکشانها،نواختران و مساله ی اساسی انبساط جهان است.
۱-۲-۳-۴-کیهان زایی ( ) : درباره ی چگونگی پیدایش و منشا کیهان بحث می کند. مسائل مربوط به پیدایش،تحول و تکوین عالم،در قلمرو مطالعات کیهان زایی است.
۱-۲-۳-۵-طالع بینی(astrology):به کمک حرکت ومواصع اجرام آسمانی به پیشگویی می پردازد وبه طالع بینی علمی وغیرعلمی تقسیم می شودودرطالع بینی علمی تمام پیش گویی ها منطبق بر موازین علمی است.
۱-۲-۴-تفاوت علم نجوم با سایر علوم
علوم دیگر(عموما) می توانند یک آزمایش را در آزمایشگاه راه اندازی کنند و اتفاقاتی را که رخ می دهد
مشاهده کنند اما علم نجوم محدود شده به مشاهدات آرام و آهسته ای که در عالم رخ می دهد.
۱-۲-۵-مقیاس ها در نجوم
نجوم، هم با چیزهای خیلی بزرگ و هم خیلی کوچک سروکار دارد.
شعاع توپ بسکتبال: Km ۴-۱۰×۲
شعاع زمین: Km ۶۳۷۸ (تقریبا ۷ ۱۰×۳ برابر شعاع توپ بسکتبال)
شعاع خورشید: Km 5 10×۷ (تقریبا ۱۰۹ برابر شعاع زمین )
فاصله نزدیکترین ستاره به ما (پروکسیما قنطورس) :۱٫۳۰ پارسک برابر با ۴٫۲۴ سال نوری برابر
با Km 16 10×۴
رصدخانه دزفول نجوم
شعاع مشاهده شده از عالم: تقریبا ۵ گیگا پارسک
طول موج نور مرئی: تقریبا Km 10- 10×۵
اندازه ی هسته اتم :Km ۱۳-۱۰
۱-۳-تاریخچه ای از نجوم
نجوم یکی از علوم کهن می باشد، نجوم از زمانهای ما قبل تاریخ در حال حرفه ای شدن بوده است.نجوم مدرن بر بسیاری از تئوری های فیزیکی قابل قبول مانند قوانین حرکت آقای نیوتن و قانون جاذبه ی عمومی وی متکی است.
نجوم در گذشته علمی بود که هرکسی می توانست از آن بهره ببرد.بسیاری از افراد به واسطه ی استفاده از علم نجوم برای عملکردهای مفیدی مثل زمان سنجی یا راهیابی در دریا پر آوازه شدند.
کلمبوس و هم عصرانش با استفاده از ستارگان توانستند سرتاسر اقیانوس اطلس را راهیابی کنند.تلسکوپ در سال ۱۶۱۰ به وسیله ی جناب آقای گالیله اختراع شد و وی از آن برای مشاهده ی جزئیات ماه استفاده کرد و با آن کوههای ماه و همچنین ۴ تا از اقمار سیاره ی مشتری را که امروزه از آنها با نام اقمار گالیله ای یاد می شود،را رصد کرد.پس از آن نیوتن طرح گالیله را گسترش داد و تلسکوپ بازتابی را اختراع کرد که تا امروز هنوز از این نوع تلسکوپها استفاده می شود.
۱-۳-۱-تاریخچه علم نجوم
قدمت علم نجوم به هزاران سال پیش بر میگردد. از نخستین باری که بشر اولیه با دیدن ماه و خورشید ستارگان نعرهای مستانه، به نشانه درک آنها، سر داد، نجوم آغاز شد. اما نجوم به طور علمی از زمانی آغاز شد که بشر دست به کشاورزی زد.
شناخت حرکت خورشید در آسمان مستلزم این بود که موقعیت خورشید نسبت به ثوابتی در آسمان سنجیده و ثبت شود، این ثوابت همان ستارگان بودند و اینجا بود که ستارگان جای خود را در دنیای نجوم باز کردند.
منجمان باستان برای اینکه بتوانند ستارگان و موقعیت آنها را به راحتی به خاطر بسپارند آنها را در گروه هایی چند تایی دسته بندی کردند و به هر گروه شکل خاصی نسبت دادند، این اشکال و گروه ها همان صورت های
رصدخانه دزفول نجوم
فلکی بودند ، اما به زودی متوجه شدند در میان این ثوابت اجرامی ستاره مانند قرار دارند که ثابت نیستند و در مسیر های مشخصی حرکت می کنند. این اجرام متحرک را سیاره نام نهادند.
کیهانشناسی و درک یونانیان از عالم نیز جالب توجه است. در ابتدایی ترین مدل آنها از جهان، زمین در مرکز جهان قرار داشت و ماه و خورشید و سیارات در مدارهایی دایروی به دور زمین می گشتند. اما این مدل با اشکالات فراوان همراه بود و این توانایی را نداشت که حرکت عجیب سیارات در زمینه ی آسمان از جمله حرکت رجعی را توضیح دهد.بطلمیوس برای حل مشکل حرکت رجعی گریزی هوشمندانه زد: او اینطور فرض کرد که سیارات در مداری دایروی، که فلک تدویر نام داشت، به دور نقاطی فرضی میگردند وآن نقاط فرضی خود درمدار دایروی دیگری به نام فلک حامل به دور زمین می گردند. این راه حل به ظاهر مشکل حرکت عجیب سیارات و در مرکز عالم ماندن زمین ( در حقیقت غرور بشر ) را حل می کرد.
۱-۳-۲-تقسیمات تاریخچه اخترشناسی
به طور کلی تاریخچه اختر شناسی به سه بخش تقسیم می شود:
۱-۳-۲-۱-دوران زمین مرکزی
از زمانهای حدود ارسطو تا زمان گالیله و نیوتون است. در این زمان منجم اغلب به کسی می گفتند که علم هیئت (علم شناخت ستارگان و حرکت آنها) را می دانست. در آن زمان بیشتر، ریاضی دانها نجوم می دانستد.
۱-۳-۲-۲-دوران خورشید مرکزی
از زمانهای حدود نیوتون تا زمان تولد فیزیک نوین است. در این دوران اروپا تازه از قرون وسطی و از سیطره ی بی چون و چرای کلیسا ها خلاص شده بود. این دوران، دورانِ پیشرفت در زمینه های مختلف از جمله ریاضی، فیزیک، نجوم، شیمی و حتی فلسفه بود. این دوران، دوران دانشمندانی چون پاستور و گاوس و فلاسفه ای چون امانوئل کانت بود.
۱-۳-۲-۳-دوران کیهانشناسی
از زمان تولد فیزیک نوین تا اکنون است. در این دوران کیهانشناسی که پیشتر از شاخه های فلسفه بود، به نجوم پیوست و از هیجان انگیزترین شاخه های نجوم شد. در این دوران است که شناخت و درک ما از ماهیت ستارگان و جهان به اوج خود می رسد و نجوم به معنای واقعی شکل می گیرد. در این دوران است که ما کاملاً موقعیت خود در این جهان را در می یابیم و می فهمیم که کره ی زمین و مکان ما در این فضای بی کران هیج ارجحیتی نسبت به سایر نقاط عالم ندارد. در این دوران بشر به حقارت خود پی می برد .
رصدخانه دزفول نجوم
۱-۳-۳-نجوم دردوران پیش ازاسلام
۱-۳-۳-۱-نجوم درایران
علم نجوم درایران مانند دیگرنقاط جهان سابقه طولانی دارد.درواقع ازآنجا که ابزار کارآن آسمانی پاک ودو چشم سالم خدادادی است،ازاولین علومی است که توسط انسان مورد توجه قرارگرفته است،برخی بعضی ازنقوش تخت جمشید رانشانه ای ازآشنایی سازندگان آن ها با نجوم می دانند؛ ازاین جمله است نقش حمله شیر به گاوکه دربسیاری حجاری های تخت جمشید وجود دارد.مطالعاتی هم روی جهت گیری چهارطاقی های به جا مانده از آتشکده های کهن نشان داده است که می توان رابطه هایی بین ساختمان آن ها وطلوع وغروب اجرام سماوی یافت.اما از دوران پیش ازاسلام به جز کتاب زیج شهریارسندمکتوبی برجای نمانده است. ابوریحان بیرونی درکتاب “آثارالباقیه عن القرون الخالیه” اطلاعات جالبی درمورد اقوام گذشته درمورد نجوم ارایه کرده است.
۱-۳-۴-نجوم دردروان بعدازاسلام
۱-۳-۴-۱-نجوم اسلامی
در خلال سال ۱۸۰ میلادی تا قرن شانزدهم ، اعراب در زمینه ستاره شناسی برتری یافتند. مرکز فرهنگی‌شان بغداد (در عراق امروزی) بود، جایی که در قرن هشتم کتاب المجسطی بطلمیوس به زبان عربی ترجمه شد البتانی(۹۲۹ ـ ۸۵۰ میلادی)،پرآوازه‌ترین منجم عرب، تا حدود زیادی بر محتوای این کتاب افزود. آنها ابزارهایی نظیر اسطرلاب ، که اختراع یونانیان باستان بود، را تکامل بخشیده ، دقیقتر از یونانیان موقعیت ستارگان را رصد کردند. اسطرلاب الگویی ۲ بعدی از آسمان شب است که در قرون وسطی برای تعیین موقعیت خورشید و ستارگان بکار می‌رفت.
یکی از مباحث حائز اهمیت در دانشهای اسلامی ، دانش نجوم اسلامی است چرا که اهم مسایل عبادی به این دانش وابسته است . نخستین علومی که ساکنان بلاد اسلامی به آنها توجه کردند ، علوم عملی و بخصوص طب و کیمیا و نجوم بود، که احکام این علوم را بر دیگر علوم ترجیح می‌دادند.
۱-۳-۴-۲-علم نجوم در ایران
علم نجوم در ایران مانند دیگر نقاط جهان سابقه طولانی دارد. در واقع از آنجا که ابزار کار آن آسمانی پاک و دو چشم سالم خداداد است، از اولین علومی است که توسط انسان مورد توجه قرار گرفته است. ستاره شناسان ایرانی عمده ستاره شناسان اسلامی را تشکیل می‌دهند. پس از دوران خلافت مامون که دارالترجمه مشهور خود را برای
رصدخانه دزفول نجوم
ترجمه آثار علمی ملل مختلف بنیان نهاد، پیشرفت نجوم بمانند علوم دیگر سرعت زیادی گرفت.
اولین محاسبات دقیق قطر زمین در همین زمان و توسط برادران بنوشاکر انجام گرفت. یکی از دلایل توجه ویژه به نجوم در دوران اسلامی تعیین تقویم و اوقات شرعی است که مستلزم مشاهدات و محاسبات دقیق نجومی است. “هندسه کروی” که توسط ابوالوفای بوزجانی معرفی شد این محاسبات را بطور عمده تسهیل کرد.
بطور سنتی در دربار شاهان و امرای ایرانی همیشه شاعران و منجمان سلطنتی وجود داشتند و این امر به رونق پیشه منجمی می‌افزود. البته از مشورت منجمان برای تعیین زمانهای سعد و نحس استفاده میشد؛ ولی خود این امر مستلزم سالهای متمادی تحصیل و مطالعه بوده است. زیجهای بسیاری در دوران اسلامی نوشته شده ا ند که آخرین آنها در قرن۱۸ میلادی و در هند تهیه شده است.
۱-۳-۵-ستاره شناسان معروف ایرانی
۱-۳-۵-۱-خواجه نصیرطوسی
محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ ۱۵ جمادی الاول ۵۹۸ هجری قمری در طوس ولادت یافته است. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران کودکی و جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد و از دانشمندان معروف زمان خود گردید. طوسی. یکی از سرشناس‌ترین و با نفوذترین چهره‌های تاریخ فکری اسلامی است.علوم دینی وعلوم عملی رازیرنظرپدرش ومنطقوحکمت طبیعی را نزدخالویش باباافضل ایوبی کاشانی آموخت. تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رسانید و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت. خواجه نصیرالدین طوسی را دسته‌ای از دانشوران خاتم فلاسفه‌ای و گروهی او را عقل حادی عشر (یازدهم) نام نهاده‌اند.
۱-۳-۵-۱-۱- ایجاد رصد خانه مراغه
وقتی که هولاکو به فرمانروایی اسماعیلیان در سال ۶۳۵ هجری قمری پایان داد طوسی را در خدمت خود نگاه داشت و به او اجازه داد که رصدخانه بزرگی در مراغه ایجاد کند، که شروع آن از سال ۶۳۸ هجری قمری بود. برای کمک به رصدخانه علاوه بر کمکهای مالی دولت اوقاف سراسر کشور نیز در اختیار خواجه گذاره شده بود که از عشر (یک دهم) آن جهت امر رصدخانه و خرید وسایل و اسباب و آلات و کتب استفاده می‌نمود. در نزدیکی رصدخانه کتابخانه بزرگی ساخته شده بود که حدود ۴۰۰۰۰۰ جلد کتب نفیس جهت استفاده دانشمندان و فضلا قرارداده بود که از بغداد و شام و بیروت و الجزیره بدست آورده بودند. در جوار رصدخانه یک سرای عالی
رصدخانه دزفول نجوم
برای خواجه و جماعت منجمین ساخته بودند و مدرسه علمیه‌ای جهت استفاده طلاب دانشجو. این کارها مدت ۱۳ سال به طول انجامید تا اینکه ایلخان هولاکوی مغول در سال ۶۶۳ هجری قمری در گذشت. لیکن خواجه تا آخرین دقایق عمر خود اجازه نداد که خللی در کار آنجا رخ دهد و کوشش بسیار نمود که آن رصدخانه و کتابخانه از بین نرود.
۱-۳-۵-۱-۲- وفات خواجه
در سال ۶۷۲ هجری قمری خواجه نصیرالدین طوسی با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت که بقایای کتابهای تاراج رفته را جمع آوری و به مراغه بازگرداند. اما اجل مهلتش نداد و در تاریخ ۱۸ ذی الحجه سال ۶۷۲ هجری قمری در کاظمین نزدیک بغداد دار فانی را وداع گفت. خواجه نصیرالدین طوسی ستاره درخشانی بود که در افق تاریک مغول درخشید و در هر شهری که پا گذارد آنجا را به نور حکمت و دانش و اخلاق روشن ساخت و در آن دوره تاریک وجود چنین دانشمندی مایه اعجاب و اعجاز بود.
۱-۳-۵-۲-ابوریحان بیرونی
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی( زاده ۱۴ شهریور۳۵۲،کاث،خوارزم- درگذشته ۲۲آذر۴۲۷ ،غزنین)،دانشمندبزرگ وریاضی دان،ستاره شناس وتاریخ نگارایرانی،سده چهارم وپنجم هجری است وبعضی ازپژوهندگان اورا از بزرگترین فیلسوفان مشرق زمین می دانند.
بیرونی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال وجنوب را دقیقا محاسبه و تعریف کرده است . خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی رادرکوههای لغمان(افغانستان کنونی) رصد وبررسی کرد وماه گرفتگی سپتامبر همین سال را درغزنه به زیر مطالعه برد.
۱-۳-۵-۳-عبدالرحمن صوفی رازی
عبدالرحمن صوفی رازی در ۱۷ آبانماه ۲۸۲ شمسی برابر چهاردهم محرم۲۹۱ وهشتم نوامبر۹۰۴ در ری متولد شد. در ۴۴ سالگی در ۳۳۵ هـ. ق جهت تحقیق در باب مسئله نجومی به دینور رفت و دو سال بعد در اصفهان رحل اقامت افکند. در دوران حکومت عضدالدوله دیلمی در حکومت فارس او را به سمت استاد ریاضی و نجوم برگزیدند، عبدالرحمن صوفی در سال ۳۶۵ شمسی برابر ۳۷۶ هجری قمری برابر ۹۸۶ میلادی به دنبال ۸۲ سال تلاش و کوشش و آفرینندگی در شیراز درگذشت.
رصدخانه دزفول نجوم
۱-۳-۵-۳-۱-فعالیت های نجومی عبدالرحمن
عبدالرحمن صوفی رازی اشتباهات رصدهای (بتانی) و (بطلمیوس) را اصلاح کرد و خطاهای ایشان را ارائه داد. عبدالرحمن موفق شد که در مجموع ۱۰۲۷ ستاره را با دقت رصد و محاسبه کرده و مشخصات دقیق آنها رابه درجه ودقیقه وثانیه معلوم کند. از این تعداد ۱۵ ستاره قدراول؛۳۴کوکب قدر دوم ، ۲۰۶ اختر قدر سوم ، ۴۲۸ ستاره قدر چهارم ، ۲۵۸ ستاره قدر پنجم و۸۶ستاره قدرششم هستند. رازی برای هر صورت فلکی جدولی ترسیم کرده و صورتهای جالبی از آنها عرضه داشته است، سپس در جدول هر صورت فلکی شماره ردیف تعداد ستارگان آن را بصورت حروف ابجد شروع کرده و در خانه دوم جدول نامهای کواکب و مشخصات محل آنها را شرح داده است.
جالبترین توضیح زیر هر جدول این است که وی نورانیت ستارگان را محاسبه کرده و درباره یکایک آنها توضیح داده است.
عبدالرحمن در بصره، بغداد و شیراز رصدهایی انجام داد؛ حتی به نوشته بعضی کتابها در جنوب ایران مدتی به محاسبات نجومی مشغول بوده است. از کارهای دیگر عبدالرحمن صوفی ساختن یک کره سماوی نقره‌ای است که آن را برای عضدالدوله دیلمی ساخته و در حقیقت یکی از کره‌های سماوی بسیار دقیق و جالب است که امروز در موزه قاهره نگهداری می‌شود و از شاهکارهای تعیین مکانهای صورفلکی روی کره است که بهترین وسیله تأیید محاسبات خود اوست.
۱-۳-۶-ستاره شناسی دردوران معاصر
در دوران معاصر آشنایی ایرانیان با اخترشناسی با برگردان مقالات بیگانه در نشریات همگانی آغاز شد- سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰-آغاز انتشار مجله فضا در دوران فتح ماه رویداد دیگری است که به آشنایی ایرانیان با اخترشناسی نوین کمک کرد. انتشار این گاهنامه که به برپایی کانونی موسوم به “کانون فضایی ایران” هم انجامید تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت.
گاهنامه «مرزهای بی کران فضا» نیز در میان نشریات پارسی زبان تخصصی پس از انقلاب از معدود نشریاتی بود که به زمینه فضا می‌‌پرداخت. مصاحبه‌های اختصاصی با فضانوردان، ارتباط با مراکز فضایی، گرفتن مطالب اختصاصی و بسیاری دیگر از مطالب نو و ابتکاری دیگر، با پافشاری بر توانمندی‌های فضایی شورویها،از ویژگیهای شاخص مرزهای بی کران فضا، در دوران انتشار بود .
گاهنامه دانشمند نیز در برگردان مقالات ستاره‌شناسیی پیشینه طولانی دارد. پس از انقلاب تا پیدایش دوباره دنباله دار هالی فعالیت چشمگیری در نشریات ایرانی به چشم نمی‌خورد؛ جز چاپ دو کتاب “شناخت مقدماتی
رصدخانه دزفول نجوم
ستارگان” و “ستاره‌شناسی به زبان ساده” (هر دو از انتشارات گیتا شناسی) که فعالیت‌های فردی و کارساز کسان دوستدار بودند.
با پیدایش دنباله دار هالی در نشریات و به ویژه در گاهنامه دانشمند به اخبار پیوسته بااین امر پرداخته میشد. تلاش‌های مهندس احمد دالکی از استادان دانشگاه شهید بهشتی در آن زمان برای آشنایی همگانی با اخترشناسی چشمگیر است.
پس از افول دنباله دار هالی انتشار مقالات ستاره‌شناسیی در گاهنامه دانشمند ادامه پیدا کرد که بیشتر این مقالات گزینش و برگردان آقای توفیق حیدرزاده بود که پیش از این نیز کتاب “شناخت مقدماتی ستارگان” را برگردان و منتشر کرده بود. راه اندازی بخش “آسمان در این ماه” بدست وی که به بررسی رویدادهای رصدی آسمان هر ماه می‌‌پرداخت کارایی فراوانی در آشنایی خوانندگان با ستاره‌شناسی رصدی داشت. مرکز رصد خانه زعفزانیه نیز از سال ۱۳۶۷ با کوشش آقای مهندس دالکی آغاز به کار کرد و پس از او مهندس حسین رضایی این مرکز را به پیش برد و سپس محمد رضا نوروزی (او پیشتر از دانش آموختگان همین مرکز بوده) سرپرستی این مرکز را بر دوش گرفت. اکنون بانو فریبا یزدانی سرپرست این مرکز است. رصد خانه زعفرانیه در اخترشناسی آماتوری ایران بسیار کارساز بوده است و بسیاری از نخستین‌ها در اخترشناسی آماتوری ایران وهمینطور بسیاری از کسان و گروههای آماتوری در ایران از این مرکز سرمشق گرفته اند.
در سال ۱۳۷۰ توفیق حیدرزاده مجله ستاره شناسی را منتشر کرد که انتشار آن سرآغازی بر آشنایی جدی خوانندگان پارسی زبان با اخترشناسی شد. هم اکنون، پس از ۱۵ سال، ستاره شناسی تنها نشریه همگانی اخترشناسی است که در خاورمیانه منتشر می‌شود. امروزه ماهنامه ستاره شناسی به سردبیری بابک امین تفرشی، فعالیت‌های خود را در زمینه‌های گوناگون گسترش اخترشناسی در میان مردم گسترش داده است؛ از آن میان: برگزاری کلاس‌های آموزش اخترشناسی برای مقاطع سنی گوناگون، برگزاری سمینارهای ماهانه درباره موضوعات روز اخترشناسی برای عموم، برگزاری سلسله نشست‌های نمایش و نقد علمی فیلم‌های علمی-تخیلی به نام “سینما-فضا” و کمک به انجمن ستاره شناسی ایران در برگزاری باشگاه ماهانه ستاره شناسی تهران در چهارشنبه پایانی هر ماه در آمفی تئاتر مرکزی دانشگاه امیرکبیر است.
۱-۳-۶-۱-گروه های نجومی درایران
همچنین امروز گروههای اخترشناسی آماتوری فراوانی در سطح ایران پرکار هستند که می‌توان به گروه روجا و ادیب اصفهان و [انجمن ستاره شناسی اهواز]و مرکزستاره شناسی آستان حضرت عبدالعظیم اشاره کرد.
رصدخانه دزفول نجوم
۱-۳-۶-۲-بررسى وضعیت و جایگاه علم نجوم در ایران امروز
شاید در هنگام گذر از خیابان هاى شهرتان در میان آن همه دود و هیاهو ى شهر گاهى نگاهتان به آسمان افتاده باشد. آسمان شهرهاى بزرگ ایران دیگر همانند گذشته ها صاف نیست. وقتى که شهروندان تهرانى به افق شرقى خود نگاه مى کنند دیگر دماوند مظهر پایدارى سرزمینمان را راست قامت و زیبا با قله اى پوشیده از برف نمى بینند. مدت ها است که به علت گسترش غیرمنطقى شهر تهران و تولید غیرصحیح ماشین هاى پرمصرف آسمان شهر تهران طراوت خود را از دست داده است، دیگر همچون گذشته ها شب ها نمى توانید نقش راه شیرى را به زیبایى کامل نظاره کنید..
هنگامى که خواجه نصیرالدین طوسى در نیمه دوم قرن هفتم هجرى قمرى بزرگترین رصد خانه منطقه را مى ساخت به این مى اندیشید که هم اکنون نجوم رصدى ایران در بالاترین سطح دنیا قرار دارد. بدون شک پندار این دانشمند بزرگ ایرانى اشتباه نبوده است اما این افتخارات بزرگ ایران که در سده هاى گذشته در ایران زمین به دست آمده است هم اکنون تنها تکیه گاه فرهنگى و علمى ما ایرانیان است. هنگامى که بنیاد بزرگ علمى رصد خانه مراغه پس از بیش از دو دهه تلاش و کوشش ساخته شد چندین رصدخانه، همچون رصدخانه هاى هندوستان و استانبول به تقلید از رصدخانه مراغه ساخته شدند. تا مدت ها رصدخانه مراغه از دقیق ترین و مهم ترین رصدخانه هاى جهان بوده است.
خوشبختانه در طول دهه پنجاه با کاوش هایى که به سرپرستى دکتر پرویز ورجاوندانجام شد باقیمانده هاى این بنا مرمت شده است. هم اکنون بزرگترین تلسکوپ ایران در نزدیکى همین تپه و در سى کیلومترى شهر تبریز قرار دارد. رصدخانه دانشگاه خواجه نصیر الدین تبریز دو تلسکوپ بزرگ به قطر هاى ۶۰ و ۴۰ سانتیمتر دارد. در حالى که قطر آینه تلسکوپ بزرگ ترین تلسکوپ هاى دنیا به ده متر رسیده و در کشورهاى همسایه ایران همچون ارمنستان قطر شیئى بزرگترین تلسکوپ ۵/۲ متر است و کشور جنگ زده عراق در حال ساخت رصدخانه اى با تلسکوپ سه مترى است. دیگر نمى توان گفت که همچون گذشته کشور ما در بین صاحبان بزرگترین رصدخانه هاى دنیا قرار داردمتاسفانه کشور ما همچون گذشته دیگر آن اقتدار جهانى را در نجوم رصدى ندارد . خبر تاسیس و ساخت رصدخانه ملى ایران در سال ۱۳۸۲ جامعه نجومى و به طور کلى جامعه علمى کشور را بسیار امیدوار و خوشحال نمود.
۱-۳-۶-۲-۱- استادان و بزرگان
ایرانیان همچون در رشته هاى پزشکى و مهندسى در زمینه فیزیک و نجوم نیز نوابغ بزرگى دارند که هم اکنون در بهترین مراکز علمى دنیا مشغول به فعالیت هستند. از این جمله در خارج از کشور مى توان به دکتر فیروز
رصدخانه دزفول نجوم
نادرى رئیس کل ماموریت هاى مریخ سازمان فضایى ایالات متحده(ناسا)، دکتر بهرام مبشر کارشناس ارشد موسسه علوم تلسکوپ فضایى هابل، دکتر فرهاد یوسف زاده اختر فیزیکدان و استاد دانشگاه نوردوسترن آمریکا و
دکتر محمد حیدرى ملایرى اخترشناس رصدخانه پاریس اشاره نمود. در داخل ایران نیز استادان و محققان بزرگى در زمینه نجوم مشغول به فعالیت هستند. هم اکنون بیش از ۵۰ اختر فیزیکدان حرفه اى و دانشجوى دکتراى نجوم در کشور وجود دارد. سرآمد آنها سه تن از اساتید فیزیک هستند که به درجه استادى (پروفسورى) نائل شده اند. این سه نفر عبارتند از: «دکتر یوسف ثبوتى رئیس اسبق انجمن نجوم ایران و بنیانگذار و رئیس فعلى مرکز تحصیلات تکمیلى زنجان، دکتر رضا منصورى رئیس انجمن فیزیک ایران و معاون پژوهشى وزارت علوم ، فناورى و اطلاعات و دکتر عبدالله ریاضى کیهان شناس و استاد دانشگاه شیراز.
دکتر یوسف ثبوتى پس از گذراندن دوره هاى کارشناسى فیزیک و کارشناسى ارشد ژئوفیزیک چند سالى با رصدخانه «یرکیز» آمریکا همکارى کرد.دکتر ثبوتى دکترای اخترفیزیک خود رادر دانشگاه شیکاگو اخذ کرد. او از سال ۱۳۳۹بیش از سه دهه در دانشگاه هاى شیراز و تحصیلات تکمیلى زنجان به تدریس پرداخت و در این مدت منجمان بسیارى را تربیت کرد. در سال ۱۳۸۱ در کنفرانس فیزیک ایران هفتادمین سالگرد تولد ایشان که همزمان با هفتادمین سالگرد تاسیس انجمن فیزیک ایران بود جشن دهه ۱۹۶۰ گرفته شد و از چهل سال فعالیت علمى ایشان تقدیر شد.او با «چاندر اسکار» دانشمند بزرگ هندوستانى در پروژه ستاره هاى دوتایى همکارى داشته است. دکتر ثبوتى گام هاى بزرگى در طول چهل سال فعالیت علمى خود در راه پیشرفت و اشاعه فیزیک و نجوم حرفه اى در ایران برداشته است.
۱-۳-۶-۲-۲- انجمن نجوم ایران
انجمن نجوم ایران که تا پیش از سال ۱۳۷۳ به عنوان یکى از کمیته هاى انجمن فیزیک ایران فعالیت مى کرد در این سال مستقل شد. بودجه انجمن نجوم همانند دیگر انجمن هاى علمى کشور از سوى وزارت علوم، تحقیقات و فناورى پرداخت مى شود. حامیان مالى انجمن نجوم نهاد ریاست جمهورى و مرکز مطالعات و همکارى هاى علمى بین المللى وزارت علوم هستند. اعضاى هیات مدیره انجمن هر سه سال یک بار توسط اعضاى انجمن انتخاب مى شوند. هیات مدیره کنونى عبارتند از: « دکتر خالصه، دکتر عجب شیرى زاده، دکتر وصالى، دکتر نصیرى قیدارى و دکتر خصالى.» رئیس کنونى انجمن نجوم دکتر «سعدالله نصیرى قیدارى» عضو هیات علمى دانشگاه زنجان است. شاخه آماتورى انجمن نجوم ایران در سال ۱۳۸۱ تشکیل شده است. وظیفه شاخه، پیگیرى و انجام فعالیت هاى نجوم آماتورى در ایران، ایران،برنامه هاى اصلى شاخه آماتورى در طول سال، برگزارى گردهمایى سالانه منجمان آماتور کارگاه ملی نجوم آماتورى (کنام)، نشست ماهانه باشگاه نجوم و رقابت رصدى ماراتن مسیه است. شاخه آماتورى، به صورت هیات مدیره اى اداره مى شود و داراى یک سرپرست
رصدخانه دزفول نجوم
است. سرپرست شاخه آماتورى دکتر منصور وصالى عضو هیات علمى دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایى، عضو هیات مدیره انجمن نجوم و سردبیر ماهنامه نجوم است. شاخه آماتورى گروه هاى نجومى را در راه پیشرفت
نجوم آماتورى ایران هماهنگى و هدایت مى کند تا از میان آنها، منجمان حرفه اى و استادان نجوم آینده کشور را به وجود آورد.
۱-۳-۶-۲-۳- رصدخانه ملى ایران
پس از چندین سال بحث و بررسى درباره ساخت یک رصدخانه ملى در کشور سرانجام هیات دولت درآخرین روزهاى سال ۱۳۸۲ بودجه تحقیقاتى این طرح ملى را به تصویب رساند. قرار است که طى پنج سال آینده این رصدخانه در یکى از مناطق کاشان، قم، کرمان و توس ساخته شود. مبناى تعیین مکان رصدخانه، بررسى داده هاى رصدى گروه هاى تحت نظر کمیته رصدخانه ملى است که طى ۴ سال در این مناطق به رصد مى پردازند. پیرو تصویب طرح رصدخانه ملى در جلسه ۲۰/۱۲/۱۳۸۲ هیات دولت، وظایف و اختیارات کار گروه رصدخانه ملى را به شوراى راهبرى طرح رصدخانه ملى انتقال داده است. اعضاى شوراى راهبرى رصدخانه ملى ایران که وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناورى است عبارتند از: «دکتر منصورى (رئیس شورا)، دکتر ثبوتى، دکتر کیاست پور، دکتر قنبرى، دکتر نصیرى قیدارى و دکتر راهوار.» برطبق برنامه قرار است تلسکوپ رصدخانه که بین ۲ تا ۳ متر قطر دارد پس از پایان کار تحقیقات رصدى منطقه اى، خریدارى شود و حداکثر تا سال ۱۳۸۸ رصدخانه ملى ساخته شود.
۱-۳-۶-۲-۴- رصدخانه هاى ایران
تعداد رصدخانه هاى فعال ایران هم اکنون بیش از ۲۰ عدد است که در شهرهاى تهران، تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، اهواز، کاشان، کرمان، گرگان، یزد، دامغان، زنجان، ایلام، کرمانشاه و چندین شهر دیگر ایران قرار دارند. این رصدخانه ها با جنبه هاى تحقیقى، آموزشى و تفریحى به فعالیت مى پردازند. پس از رصدخانه تبریز که بزرگ ترین مرکز نجوم رصدى کشور است رصدخانه ابوریحان بیرونى با تلسکوپ ۵۰ سانتى مترى بازتابى و رصدخانه هاى دانشگاه کاشان و زنجان با تلسکوپ هاى ۴۰سانتیمترى بزرگ ترین رصدخانه هاى کشور هستند. بزرگ ترین رصدخانه شکستى ایران به قطر شیئى ۱۸ سانتى متر در مرکز نجوم مرقد مطهر شاه عبدالعظیم حسنى در شهررى قرار دارد. رصدخانه هاى بزرگ کشور علاوه برتلسکوپ داراى امکانات جانبى همچون تاج نگار، فتومتر، اسپگتروف، دوربین هاى مخصوص عکاسى و فیلترهاى مختلف هستند.
رصدخانه دزفول نجوم
در تهران چهار مرکز نجومى فعال وجود دارد. این مراکز عبارتند از: «رصدخانه مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم، رصدخانه مرکز نجوم زعفرانیه وابسته به کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان، آسمان نماى سازمان جغرافیایى نیروهاى مسلح و مرکز علوم و ستاره شناسى تهران (رصدخانه نیاوران) وابسته به شهردارى تهران. »
۱-۳-۶-۲-۵- تنها نشریه اخترشناسى ایران
در مهر ماه سال ۱۳۷۰ تعدادى از استادان فیزیک و علاقه مندان به نجوم نخستین ماهنامه ویژه اخترشناسى کشور را با نام «نجوم» منتشر کردند. این افراد عبارت بودند از: «دکتر منصورى، دکتر محمدرضا حیدرى خواجه پور، فریدون پیرزاده، بابک سدهى، توفیق حیدرزاده و منصور وصالى. شرکت زروان اولین شرکت کشور که به ساخت و راه اندازى رصدخانه و آسمان نما در ایران مى پردازد ناشر این ماهنامه است. اولین سردبیر نجوم دکتر توفیق حیدرزاده است که در سال ۱۳۷۸ به ایالات متحده رفت و دوره دکتراى تاریخ علم با گرایش نجوم را گذراند. پس از آن دکتر منصور وصالى سردبیر ماهنامه شد که هم اکنون نیز در این سمت به فعالیت خود ادامه مى دهد. این نشریه تخصصى به صاحب امتیازى و مدیر مسئولى دکتر رضا منصورى، پس از ۱۳ سال انتشار تنها نشریه اخترشناسى ایران است که به مسائل عمومى و تخصصى نجوم و علوم فضا مى پردازد. ماهنامه نجوم داراى سایتى دو زبانه به همین نام است که مهم ترین و پربیننده ترین سایت نجوم در خاورمیانه است که داراى آخرین اخبار و اطلاعات نجومى است.
۱-۳-۶-۲-۶- بازار نشر
بازار نشر کتاب هاى نجومى آن قدر هم خوب نیست. سهم کتاب مرتبط با نجوم در میان هزاران عنوان کتابى که تاکنون در ایران به چاپ رسیده است تنها بیش از ۱۰۰عنوان است. موضوعات کتاب ها عمدتاً درباره، اختر – فیزیک، کیهان شناسى، تاریخ نجوم، ابزارآلات رصدى، نجوم محاسباتى، آموزشى کودکان ،احکام نجوم، نجوم آماتورى، سیاره شناسى و علوم فضا است. بیشتر کتاب هاى بازار نشر نجومى ترجمه شده است که در آن میان کتاب هاى کیهان شناسى مخاطبان بیشترى را دارا هستند. تیراژ این گونه کتاب ها همانند تیراژ دیگر کتاب هاى کشور به نسبت استانداردهاى جهانى پائین است و در بهترین حالت بالاترین میزان نشر یک کتاب نجومى و مرتبط با آن شاید به ۱۰۰۰۰ عدد برسد که البته به ندرت این اتفاق مى افتد. آمار بیشترین چاپ کتاب نجومى متعلق است به کتاب «نجوم به زبان ساده» که به چاپ دهم رسیده است. بهترین مکان هاى پیدا کردن کتاب هاى نجومى و فیزیکى کتاب فروشى هاى جلوى دانشگاه تهران، فروشگاه هاى شهرکتاب، نمایشگاه بین المللى سالانه کتاب و دفاتر فروش انتشاراتى هاى کتاب هاى علمى است.
رصدخانه دزفول نجوم
۱-۳-۶-۲-۷- …
اتفاق مهمى در سال ۱۳۷۸ در ایران رخ داد که باعث شکوفایى و رشد همه جانبه نجوم در سرتاسر ایران شد. دنیا در ۱۱ آگوست سال ۱۹۹۹ شاهد یک … کامل بود که ایران بهترین منطقه براى رصد این گرفت بود. این واقعه مردم کشورمان را به دیدن پدیده اى دعوت کرد که شاید تا به حال شاهد آن نبوده اند. البته پیش از آن در سال ۱۳۷۴ … در بیرجند اتفاق افتاده بود اما تاکنون بدین وسعت بررخداد چنین پدیده اى تبلیغات عمومى
نشده بود. موقعیت برتر ایران نسبت به دیگر کشورها منجر به سفر تعداد بسیارى منجم و جهانگرد خارجى به ایران شد. اغلب آنها به شهر اصفهان که در نوار اصلى گرفت خورشید قرار داشت رفتند تا در میدان نقش جهان که روزگارى در عصر صفویان زمین چوگان بود شاهد زیباترین پدیده طبیعى جهان باشند. مهم ترین منجمى که به ایران سفر کرد« آلن هیل» یکى از دو کاشف پرنورترین دنباله دار قرن بود که به دعوت یکى از مراکز فرهنگى و علمى ایران بى سر و صدا به کشور دعوت شد و پس از چند روزى اقامت، از کشور خارج شد. در میان میهمانان خارجى که به ایران آمده بودند یک نفر براى دوست داران فضا کاملاً آشنا است، «بروس مکندرلس» همان فضانوردى است که براى اولین بار بر روى جت پک (صندلى فضایى) نشست و از فضاپیما خارج شد و در فضا حرکت کرد.
پس از … ۱۳۷۸ تعداد علاقه مندان نجوم در کشور بسیار بیشتر از گذشته شد و گروه هاى نجومى مختلفى در اقصى نقاط کشور و اغلب بدون حمایت دولتى تشکیل شدند. از اتفاقات مهم پس از کسوف، بالاتر رفتن میزان پخش برنامه هاى تلویزیونى دوبله شده خارجى مرتبط با نجوم و فضا بود. مهم ترین برنامه نجومى که
تاکنون در تلویزیون ایران ساخته شده و هم اکنون نیز پخش آن ادامه دارد برنامه زنده «آسمان شب» به تهیه کنندگى سیاوش صفاریان پور است. در این برنامه که هم اکنون سرى چهارم آن در حال پخش است (روزهاى فرد ساعت ۳۰/۱۰دقیقه شب از شبکه چهارم) کارشناسان نجوم به صحبت درباره مسائل متنوع نجوم و فضا و آخرین اخبار اکتشافات فضایى مى پردازند. برنامه آسمان شب از پربیننده ترین برنامه هاى علمى صدا و سیما است که جنبه آموزشى و ترویج علم دارد.
۱-۳-۶-۲-۸- نجوم آماتورى
در کل کشور بالغ بر پانصد منجم آماتور در قالب بیش از ۴۰ گروه نجومى به فعالیت هاى رصدى مشغول هستند. غالب این منجمان را دانشجویان و دانش آموزان تشکیل مى دهند که فعالیت هاى نجومى را در قالب فعالیت هاى درون مدرسه اى، دانشگاهى و یا به صورت گروه هاى مستقل انجام مى منجمان آماتور ایرانى در استفاده از رصدخانه هاى ایران داراى محدودیت هایى هستند. دهند. متاسفانه مکان کنونى اکثر رصدخانه هاى کشور در
رصدخانه دزفول نجوم
داخل شهرها و در میان آلودگى نورى روبه گسترش تمدن شهرى است. به غیر از این مسئله که گریبانگیر تمامى منجمان و حتى استادان نجوم کشور است، مشکل دیگر منجمان آماتور عدم امکان استفاده از امکانات رصدخانه ها است که عمدتاً تنها در اختیار گروهى از دانشجویان و استادان دانشگاه است. البته این نکته محرز است که تلسکوپ ها و دیگر وسایل جانبى آن به طور حتم بایستى توسط نیروى متخصص استفاده شود اما تا وقتى که به یک منجم آماتور تنها آموزش تئورى داده شود در حالى که هیچ گاه به رصدخانه نیامده است و در پروژه هاى جدى شرکت نداشته است او در همان جایگاه خود خواهد ماند و پیشرفت نخواهد کرد.
در حالى که بیابان ها و کویرهاى ایران به دلیل درجه بالاى تاریکیشان از بهترین سایت رصدى هستند تنها دو، سه رصدخانه کشور در خارج از شهرها ساخته شده است و رصدخانه اى در حاشیه یا درون دو کویر بزرگ ایران، دشت لوت و کویر سمنان که از تاریک ترین نقاط دنیا است وجود ندارد. منجمان آماتور ایرانى به صورت گروهى به خارج از شهرها و به میان طبیعت هاى بکر و دست نخورده مى روند. آنها به دور از آلودگى هاى مختلف نورى، هوایى و صوتى و در سکوت طبیعت به رصد زیباترین جلوه هاى هستى مى پردازند. سایت هاى رصدى منجمان عمدتاً در بیابان ها، دشت ها، مناطق مرتفع و کویرها است که داراى افق هاى باز هستند.
۱-۳-۶-۲-۹- ابزار رصدى
ابزار رصد منجمان ایرانى تلسکوپ ها و دوربین هاى دو چشمى بسیارى است که در بازار نجومى ایران به صورت تقریباً مناسب یافت مى شود. به غیر از تولیدات داخلى عمده بازار رصدى ایران از دبى، روسیه، ایالات متحده و چین وارد کشور مى شود. در کشور تنها یکى دو شرکت دولتى به مونتاژ دوربین هاى دوچشمى و تلسکوپ مى پردازند.
منجمان تازه کار به علت ارزانى و ساده بودن کار از دوربین هاى دوچشمى ۶۰*۲۰و ۷۰*۱۵ استفاده مى کنند. همچنین بیشترین میزان استفاده از تلسکوپ ها مربوط است به تلسکوپ هاى ۴ تا ۵ اینچ.
,………………………….
فهرست مطالب:
مقدمه
اهمیت موضوع و دلایل انتخاب آن
فصل اول:
مطالعات پایه
۱ . ۱)مطالعات جغرافیایی،اقلیمی،اجتماعی و فرهنگی و….
۱ . ۲)مطالعات پیرامون نجوم
۱ . ۲ . ۱)مفاهیم پایه و اطلاعاتی از دانش ستاره شناسی
جهان،ستارگان،منظومه شمسی،خورشید،سیارات،سیارکها،اقمار،ستارگان دنباله دار،شهاب سنگها،سیاره زمین،اثرات معلول،چرخش زمین،حرکت انتقالی به دور خورشید،ساکن نبودن زمین
چشم غیرمسطح چه می بیند؟
۱ . ۲ . ۲)پیشینه پژوهشهای دانش ستاره شناسی در سرزمین ایران
الف)پیش از اسلام؛
دنیای اساطیر ایرانی و علم نجوم؛
-روحانیت و علم نجوم
فصل دوم:
مطالعات کالبدی و برنامه ریزی طرح
مکانیابی رصدخانه
۲ . ۱)لزوم پژوهش برای مکانیابی رصدخانه به همراه معرفی چند نمونه رصدخانه خارجی
۲ . ۲)پارامترهای مهم در مکانیابی رصدخانه
۲ . ۳)جدول استانداردهای مکانیابی رصدخانه
۲ . ۴)مکان یابی رصدخانه ملی ایران
۲ . ۵)پلانتاریم
فصل سوم:
طراحی
۳ . ۱) شرح فضاها و استانداردها
۳ . ۲ )برنامه فیزیکی
۳ . ۳ )تجزیه و تحلیل سایت و مکان یابی
۳ . ۳ . ۱)انتخاب بستر فیزیکی طرح
۳ . ۳ . ۲)دستریسها
۳ . ۳ . ۳)مکان یابی
۳ . ۳ . ۴)سد کینه ورس
۳ . ۴)دیدگاهها و رویکردهای نظری طراحی:
۳ . ۵)سازه مجموعه
۳ . ۶ )نیازهای فنی طرح
۳ . ۷)تعیین جهت استقرار ساختمان
۳ . ۸)ساختار طرح پلانتاریوم مجموعه
ضمائم:
نقشه ها و مدارک طراحی
منابع و مآخذ
بخشی از مطالب:
مقدمه:
اهمیت موضوع و دلایل انتخاب آن
با نگاهی به گذشته کشور عزیزمان ایران،به این نکته می رسیم که تا همین چند قرن پیش،ایران یکی از چند مرکز مهم تولید علم در جهان بوده است.در واقع با ورود اسلام به ایران و تشویق علم آموزی و اکتشاف در چگونگی آغاز و انجام این جهان در معارف دینی،مسلمانان در قرن اولیه هجری تا به حال به طور پیوسته در کسب علم و دانش کوشیده اند.حال بگذریم از این نکته که در برهه ای از زمان،بسیار پرتحرک و در برهه ای دیگر،بنا بر علل سیاسی و روی کار نبودن دولت مرکزی نیرومند از این کار بازمانده اند؛تاریخ علمی کشورمان با داشتن بزرگانی چون؛زکریای رازی، فارابی،دکترحسابی ،ابن سینا،خیام،ابوریحان بیرونی،خواجه نصرالدین توسی،شیخ بهایی و صدها دانشمند و پژوهشگر و ادیب و عارف دیگر،دلیل محکمی بر این ادعاست.نجوم از جمله علومی بوده است که از همان آغاز تمدن شهرنشینی ایران یعنی تمدنهای پیش از دو هزارسال قبل از میلاد منجمله ایلام و سایر تمدنهای اطراف آن نضج یافته است.در این مدت طولانی تا این زمان همواره ایرانیان بنابر دلایل مختلفی که در ادامه خواهد آمد توجه ویژه ای به علم نجوم داشته اند که رصدخانه مراغه در واقع نمونه مهم آن است.برای پی بردن به اهمیت مرکز علمی رصدخانه مراغه همین بس که بدانیم پایه گذاری رصدخانه مراغه به گونه یک بنیاد عظیم پژوهشی و آموزشی از قرن هفتم هجری و نقش مهم آن در گردآوردن گروهی بزرگ از دانشمندان و دانش پژوهان و دانشجویان از یک سو و تمرکز دادن کتابها و مدارک و اسناد علمی معتبر در آن و فراهم ساختن موجبات پژوهش در جوی آرام و بهره مند از تمامی امکانات لازم و بالاخره عرضه ساختن بررسی ها و کشفیات این بنیاد علمی در جهان آن روز موجبات آن را فراهم ساخت تا شهرت این مرکز علمی به بیشتر سرزمینها بپیچد و توجه بسیاری از سرزمین ها را به خود جلب نماید تا جائیکه بیشتر حکمرانان و محققان آرزو می کردند تا بتوانند نظیر چنین چیزی(مرکزی)را در سرزمین خویش بر پا سازند.
با عنایت به ضرورت معرفی این گذشته پر بار به نسل جوان امروزی،تشویق و ترغیب آنان به ادامه راه گذشتگان و نیز ایجاد مرکزی برای رصد اجرام آسمانی،تحقیق و پژوهش،برگزاری همایش ها و کنفرانسهای علمی و پژوهشی و ایجاد یک مرکز مطالعات نجوم و اخترشناسی دراین منطقه(جنوب فارس)و در شهری چون خنج با پیشینه تاریخی کهن که در مسیر اتصال دو قطب علمی شمال و جنوب کشور است ضروری می نماید.در طراحی این مجموعه باید تاسیسات جنبی را طراحی کرد که می تواند گذشته تاریخی پرشکوه علم نجوم ایران را به بازدید کنندگان در سطح های مختلف و با دانستنی های متفاوت اطلاعات ارزنده ای را انتقال داد.با ایجاد این واحدها،برداشتی متفاوت برای همه بازدید کنند گان در زمینه های علوم ستاره شناسی کهن ایران و سیر چگونگی آن بدست خواهد آمد.محققان و پژوهشگران نیز خواهند توانست با استفاده از امکانات فراهم آمده در این مجتمع علمی به کار پژوهشهای ارزنده ای در زمینه علم ستاره شناسی و رشد تکاملی آن بپردازند و بسیاری از نکات تاریک و ناشناخته را روشن کنند،همچنین با ایجاد یک تالار کوچک کنفرانس،امکان برگزاری سمینارهای علمی و تبادل نظر در زمینه ستاره شناسی و تاریخ علم نجوم در ایران فراهم خواهد آمد.
با ایجاد یک پلانتاریوم نیز موجبات آن فراهم خواهد گشت تا بازدید کنندگان از مجموعه بتوانند با مشاهده آن شناختی مطلوب از آسمان بدست آورند.باشد که این خود موجب آن گردد تا شوق تحقیق در کارهای ستاره شناسی که پس از دورانهای شکوفایی گذشته امروز از جانها بیرون رفته است دوباره در میان جوانان این مرز و بوم زنده شود.از طرفی ایجاد چنین مجموعه ای می تواند در جلب توریست نیز موثر باشد و ضمن رونق بخشیدن به اقتصاد شهر با توجه به بناهای تاریخی شهر،موجب رونق صنعت جهانگردی شود.جدا از مطالب فوق باید به این نکته توجه داشت که اصولا تحقیق درباره علوم زیر بنایی چون نجوم جزء شاخص های توسعه کشورها به حساب می آید،بنابراین پرداختن به مسائلی همچون علم نجوم می تواند روح تحقیق و توسعه را در ملت ها پرورش دهد.
مطالعات پیرامون نجوم
مفاهیم پایه و اطلاعاتی از دانش ستاره شناسی:
جهان:
جهان مرکب از ستارگان،سیارات،ستارگان دنباله دار و اجرام آسمانی دیگر است.چشم غیر مسلح می تواند خورشید،چند سیاره،یک قمر،چند هزار ستاره،ابر های شهاب و گهگاه ستاره ای دنباله دار را روئیت کند. این اجرام آسمانی اجزایی هستند که جهان را تشکیل می دهند،کم و بیش به جهان صورتی که خانه ها، مساجد،بیمارستانها و گرد شگاهی،اجزاء تشکیل دهنده یک محله هستند.این اجزاء جمع آمده اند تا بقای جهان را رقم زنند.سیارات،سیارکها،اقمار،ستارگان دنباله دار و شهاب سنگها،به دور ستاره منفردی می گردند. ستاره ای که خورشیدش می نامیم.اینها همه با همه منظومه شمسی را تشکیل می دهند.خورشید و میلیونها ستاره دیگر،اجتماعی از ستارگان را پدید می آورند که به کهکشان راه شیری معروفند.قطر کهکشانها تقریباً صد هزار سال نوری است.کهکشانی،مجموعه ای از میلیونها ستاره است که بعضی از آنها به مراتب از خورشید بزرگتر و برخی دیگر به طور قابل ملاحظه ای کوچکترند.
ستارگان:
ستارگان گوی های بزرگی از گاز بسیار گرم هستند که به واسطه نورشان می درخشد.دمای آنها در سطح هزاران درجه است.در واقع دمایشان بیشتر است.
ستارگان در فضا حرکت می کنند،لذا حرکت آنها به آسانی مشهود نیست.در یک سال هیچ تغییری در وضعیت نسبی آنها نمی توان ردیابی کرد.حتی در هزار سال نیز حرکت قابل ملاحظه ای در آنها قابل مشاهده نیست.بی ثباتی ظاهری ستارگان موجب شده است که نامی به آنها اطلاق شود.فاصله بین ستارگان خیلی بیشتر از فواصل میان سیارات است.حتی نزدیکترین ستاره به خورشید،در فاصله ۴۵۰ هزار واحد نجومی است(فاصله زمین از خورشید ۱۵۰ میلیون کیلومتر است این فاصله را واحد نجومی می نامند).
منظومه شمسی:
نام منظومه به خاطر نظم خاصی که بر این مجموعه حاکم است،انتخاب شده و صفت شمسی حاکی از آن است که در این مجموعه خورشید،فرمانروا است.در حدود ۹ / ۹۹ در صد همه ماده این منظومه در خورشید مجتمع است.حاصل این توزیع جرم این است که خورشید بی جرم تقریباً ساکن است و همه اجرام سبک تر در گرد آن می گردند.
منظومه شمسی از عناصر زیر تشکیل شده است:
خورشید،سیارات،سیارکها،چندین ماه که به اقمار مشهوراند و دور سیارات می گردند،ستارگان دنباله دار که گهگاه ظاهر می شدند و تعداد بسیار زیادی شهاب وار.خورشید ستاره ای است که زمین و سیارات دیگر دور آن می گردند و از آن کسب نور و حرارت می کنند.حجم خورشید چندین هزار برابر حجم زمین و فاصله اش تا زمین ۱۲۹ میلیون کیلومتر است و نور آن در مدت قریب به ۸ دقیقه به زمین می رسد.
سیارات:
فاصله سیارات نسبت به یکدیگر ثابت نیست و مکان خود را در آسمان تغییر می دهند و دو حرکت دارند: حرکت انتقالی به دور خورشید و حرکت وضعی به دور خود.
سیاراتی که به دور خورشید می گردند به ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از:
۱)عطارد(تیر) ۲)زهره«ناهید» ۳)زمین ۴)مریخ(بهرام) ۵)مشتری ۶)زحل(کیوان) ۷)اورانوس ۸)نپتون ۹)پلوتون
سیارات از خود نوری ندارند و از خورشید کسب نور می کنند.
سیارکها:
سیارکها اجرام جامد کوچکی با شکلهای نامنظم هستند که مانند سیارات بزرگ به دور خورشید می کردند و تفاوت عمده آنها با سیارات در اندازه آنهاست.بزرگ ترین سیارک،قطری برابر با ۸۰۰ کیلومتر دارد و برخی قطری معادل ۲ کیلومتر دارند.تخمین زده می شود که با یک الکتروسکوپ بزرگ می توان بیش از ۱۰۰هزار سیارک را مشاهده کرد.
اقمار:
شش سیاره از نه سیاره بزرگ(زمین،مریخ،مشتری،زحل،اورانوس،نپتون)هر کدام یک یا چند ماه دارند که به دور آن ها می گردند،اینها اقمار نامیده می شوند.این سیارات کوچک غیر از حرکت به دور خود،دو حرکت دیگر هم دارند،یکی به دور سیارات و دیگری به دور خورشید.زمین فقط یک ماه دارد در حالی که مشتری ۱۴ ماه دارد،تا به حال نیز ۳۴ قمر کشف شده است.
ستارگان دنباله دار:
ستارگان دنباله دار اجرام آسمانی با شکل منحصر به فرد و اندازه ای بزرگ هستند که گهگاه ظاهر می شوند.یک ستاره دنباله دار تشکیل شده است از یک کره نورانی یا راس که به استوانه ای دقیق و دوار به نام دنباله متصل است.راس ممکن است به بزرگی خورشید به نظر آید و دنباله،قوسی را در آسمان رسم کند. ستاره دنباله دار که به چشم برهنه،چون ماه بی حرکت به نظر می آید در واقع با سرعت صدها کیلومتر بر ثانیه حرکت می کنند.سرعت دقیق آن را می توان از دور با تغییر مکان آن نسبت به ستارگان ثابت تعیین کرد.کمتر از ۷۰۰ ستاره دنباله دار شناخته شده اند و هر ساله نیز چندین ستاره دنباله دار جدید کشف می شوند،اکثریت آنها به قدر ی کم سو هستند که به چشم برهنه مرئی نیستند.ستارگان دنباله دار بزرگ نادرند.
اینها به طور متوسط یکی دو بار در طول عمرشان پدیدار می شوند.
شهاب وارها:
شهاب وارها معمولاً اجسام جامد ریزی(به اندازه ته سنجاق)هستند که در فضا حرکت می کنند.گهگاه گروهی از شهابوارها جذب زمین شده و در جو می افتند.گرمایی که در این برخورد ایجاد می شود جسم را می سوزاند و غبار حاصل از این سوختن به زمین سقوط می کند.هر ساله صدها تن غبار شهابی بر سطح زمین می تابد.در موارد نادر شهاب وارهای بزرگتر قبل از آنکه کاملاً تحلیل روند به سطح زمین می رسند.پدیده نورانی که از ورود شهاب وارها به جو زمین نتیجه می شود«تیر شهاب»نامیده می شود که درخشش آن ممکن است چند ثانیه دوام آورد.
اثرات معلول چرخش زمین:
چندین اثر مستقیماً معلول چرخش زمین هستند:
الف )توالی شب و روز
ب )صلب بودن محور زمین،محور زمین زاویه میان خود را با صفحه مدار حفظ می کند و پیوسته رو به سوی ستاره جدیدی است.محور زمین نیز مانند محور زیر تلسکوپ دارای حرکت تقویمی است.
پ )یک نیروی گریز از مرکز که در استوا بیشترین نیرو و در قطب صفر است و در هر جسمی که بر روی زمین واقع است وارد می آید.
ت )پخ بودن زمین در قطب ها احتمالاً معلول این چرخش در زمانی بود که سطح زمین هنوز حالتی مایع یا شکل پذیر داشته است.
ه)حرکت انتقالی به دور خورشید:زمین به دور خورشید بر خلاف عقربه های ساعت می گردد.
ساکن نبودن زمین:
زمین به هیچ وجه پایگاه خوبی برای رصدهای نجومی نیست!اشکال اصلی،ساکن نبودن آن است و همه رصدها را باید به خاطر این حرکت تصحیح کرد به علاوه حرکتش ساده نیست،بلکه ترکیب بسیار پیچیده ای از دست کم شش حرکت اساسی است:
۱ )زمین به دور محورش دوران می کند(روزی یکبار)
۲ )محور زمین برگرد خورشید می گردد(سالی یکبار)
۳ )محور زمین حرکتی تقویمی دارد.
۴ )محور زمین حرکتی رقص دارد(رقص محوری)
۵ )خورشید به همراه زمین و سیارات دیگر در میان خوشه محلی ستارگان با سرعت ۲ کیلو متر در ثانیه حرکت می کند.
۶ )خوشه محلی ستارگان؛با سرعتی حدود چند صد کیلومتر بر ثانیه بر گرد مرکز کهکشان می گردد.
حواس آدمی این حرکات را در نمی یابد همان طوری که در ترنی که با حرکت یکنواخت پیش می رود مسافران سرعت آن را حس نمی کنند.تنها در هنگامی که حرکت جرمهای مساوی دیگر اندازه گیری می شوند باید حرکت زمین را به دقت تمام در نظر گرفت.
چشم غیر مسطح چه می بیند:
موارد زیر با چشم برهنه در یک شب صاف و دور از نور چراغهای شهر قابل روئیتند:
الف )حدود ۲ تا ۴۰۰۰ ستاره در هر نیمکره آسمان؛
ب )چند سیاره که از میان ستارگان می گردند و هر سیاره سرعت خاص خود را دارد؛
پ )پنج تا ده شهاب در هر ساعت که هر یک آسمان را طی می کنند و برای لحظه ای چند به دنبال خود اثری از نور بجای می گذارند.
تمام ستاره دنباله دار واقعاً پر نور،یکی دوبار در طول یک عمر قابل مشاهده اند.
پیشینه پژوهش های دانش ستاره شناسی در سرزمین ایران
الف)پیش از اسلام
دنیای اساطیر ایرانی و علم نجوم
صافی آسمان ایران و درخشش چشم گیر ستارگان را در بخش وسیعی از این سرزمین یکی از عوامل مهم در زمینه جلب توجه ایرانیان به پژوهش در زمینه های فلکی و ظهور علم نجوم می توان دانست.ایرانیان جزء نخستین کسانی هستند که میان نمودهای آسمان و جنبه های معنوی و یزدانی پیوندی برقرار ساخته اند که این ویژگی را به روشنی در فرهنگ اساطیری این مردم می توان مشاهده کرد.در آیین های کهن ایران چون مهر پرستی،فردا پرستی و بالاخره آئین یکتاپرستی،همه چیز،آسمان و خورشید و ماه و ستارگان جایگاهی خاص دارند تا جائیکه جایگاه ایزدان و فرشتگان را در آسمان ها دانسته اند و دست نیایش به سوی گنبد دوار آسمان نیلگون،بلند می ساخته اند.
ذکر این نکته الزامی است که ویژگی خاص آسمان شفاف و درخشان ایران زمین که به خاطر ارتفاع بیش از چهارهزار پا از سطح دریا روشن تر و پرفروغ تر از سرزمین های پست و مه آلود می درخشد در پیشرفت سر دانش ستاره شناسی در فلات ایران بسیار موثر بوده است.
در فرهنگ ایرانی کوشش برای شناخت آسمان در دو قالب نمودار گشته است:
یکی قالب الهی برای پاسخ گفتن به معماهای آغاز و انجام جهان در زندگی و مرگ،دیگری قالبی مادی برای تعیین تاثیر سیار اسناد و ثوابت در زمین خاکی و زندگی آدمی،ادیان ایران به شکلی،بارزتر و قطبی تر دینمانی کوشید.از این در شکل گزارش را در هم آمیزند.
ب)روحانیت و علم نجوم :
بسیاری از مجموعه های کیهانی و کرات آسمانی از دیر باز شناخته شده بودند و برای هر یک از ایزدان و الهه نامگذاری شده بودند.کاربرد ستارگان در همه سرزمینهای باستانی،به دست کاهنان و مردان مذهبی سپرده شده بود.این پدیده در آئین مهر پرستی نمود واقعی خود را نشان می داد.
(منبع:تاریخ نجوم اسلامی– کرلو الفونسو نلینو–ترجمه احمد آرام،تهران ۱۳۴۹)
مطالعات کالبدی و برنامه ریزی طرح
مکان یابی رصدخانه
لزوم پژوهش برای مکان یابی رصدخانه
در زمانهای گذشته هر نقطه ای که در بررسی های ساده مناسب به نظر می رسید،رصدخانه ها را بنا می کردند.امروزه مسائل مختلفی در بر پایی یک رصدخانه مطرح شده که بدون درنظر گرفتن آنها،امکان تاسیس وجود ندارد.با پیشرفت تکنولوژی،ظرافت و دقت بکار رفته در ادوات و دستگاههای مختلف بیشتر می شود و به همان اندازه ارزش دستگاهها بالاتر می رود.به لحاظ پرهزینه بودن ساخت رصدخانه های بزرگ و حساسیت دستگاههای مورد استفاده لازم است احداث این رصدخانه در محل مناسب انجام گرفته و امکان سنجی دقیق تری که امروزه در دنیا مرسوم است صورت گیرد.به عنوان مثال؛هزینه ساخت تلسکوپ ۱۰ متری کک مبلغی معادل ۸۰ میلیون دلار بود که تقریباً معادل بودجه یک کشور است.از بیشترین توان یک تلسکوپ هنگامی می توان استفاده کرد که شرایط پیرامون آن،از پوسته پوشاننده گرفته تا مکان جغرافیایی ویژه آنها، متناسب انتخاب شده باشند.منظور از مکان یابی،انتخاب مناسب ترین مکان از لحاظ پارامترهای هواشناسی و نجومی و محلی آن است.نصب و استقرار تلسکوپ های اپتیکی بزرگ که بتوان رصد ستارگان را با دقت و کیفیت بهتر نسبت به جاهای دیگر امکان پذیر سازد،مستلزم مطالعه دقیق درباره ی عوامل موثر در دید و سایر پارامترهای مکان یابی و استفاده از تجهیزات متنوع برای اندازه گیری این پارامترها می باشد.به این ترتیب،تردیدی نیست که برای استفاده و بهره برداری هر چه بیشتر از این ابزارها و مراقبت در نگهداری سرمایه کلانی که صرف آن شده بهترین مکان انتخاب شود تا از نظر بهره وری دچار مشکلی نشویم.جای مناسب برای یک رصد خانه اپتیکی،مکانی است که بیشترین شبهای صاف و بدون ابر را در طول سال داشته و واضح ترین تصاویر را از اجرم آسمانی بدهد.کیفیت تصویر در یک تلسکوپ،وابسته به حرکت توده های هوا و تلاطم موجود در جو است.پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته نشان می دهد که برای انتخاب یک نقطه باید مکان هایی را در نظر گرفت که بلندی آنها در نزدیکی اقیانوسها بیش از دوهزار متر و در داخل خشکی ها بیش از سه هزار متر از سطح دریاهای آزاد باشد.می توان تصور نمود که چون اتمسفر زمین مهمترین عامل در چگونگی تصویر اجرام آسمانی در یک تلسکوپ می باشد،برای رهایی از آن بهتر است از تلسکوپ در مدار زمین و یا ساخت یک رصد خانه در کره ماه استفاده نمود.در حقیقت،هم اکنون نیز بسیاری از پژوهشگران مشغول انجام چنین مطالعاتی می باشند ولی هزینه استفاده از راکت ها و قمرهای مصنوعی بسیار زیاد است و به تکنولوژی پیشرفته ای نیازمند می باشد.در ضمن زمینه ساز انجام چنین پژوه هایی رصد خانه های زمینی می باشند که راه را برای پژوه های کامل تر و مدرن تر باز می کنند.اتمسفر به راههای گوناگونی در رصدهای نجومی که روی زمین انجام می گیرد،اثر می گذارد.تغییر جهت انتشار نور و تغییر شدت نور رسیده به زمین از این مسئله ناشی می شوند.در مناطق خشک،سطح زمین در شب به سرعت سرد می شود و این انرژی فقط به مقدار بسیار کمی به وسیله هوای بدون بخار آب جذب می شود از این رو نزدیک سطح زمین هوا سردتر است ولی در لایه های بالاتر اتمسفر تغییرات دما بسیار کم می باشد(مگر اینکه وزش باد به قدر کافی باشد).در مناطق خشک، این کم شدن سریع دما در شب که مدت چند ساعت ممکن است دوام داشته باشد می رساند که توده ای از هوای سرد به محوطه مورد نظر در حال حرکت است و کم شدن سریع دما همیشه با دید بد همراه است. حال آنکه دمای ثابت با افزایش بسیار کم دما در شب،دید خوب را به همراه دارد.تغییرات روزانه دما در محلی که مناسب رصدخانه باشد بایستی تا حد ممکن کمتر باشد.در درجه اول این تغییرات در شب می بایستی بسیار کم و ناچیز باشد که شکل آینه تلسکوپ در طول شب ثابت بماند و کوچک بودن این تغییرات در روز نیز سبب می شود تا از ذخیره گرما در داخل گنبد جلوگیری شود.به تجربه معلوم شده است که در قله کوه ها معمولاً تغییرات دما کمتر است و حال آنکه تپه های کوچک در یک فلات معمولاً کاهش زیاد دما را در شب نشان می دهد.تلسکوپ باید در بالای کوه و در نزدیکی پرتگاهی قرار داده شود که به سوی آن باد می وزد.چنین عملی آشفتگی هوای اطراف تسلکوپ را که ممکن است به خاطر توپوگرافی نامناسب بالای قله باشد،در نزدیکی دهانه تسلکوپ به حداقل می رساند.دوری از شهرها و مراکز صنعتی از شرایط اصلی انتخاب جای مناسب برای رصد خانه است.آلودگی هوا در نزدیکی مراکز تجمع نور چراغهای شهرها در شب سبب خطا در نتیجه رصدها می شوند و باید از آنها پرهیز نمود.در ضمن باید بتوان پیش بینی نمود که توسعه شهرسازی در آینده در آن حوالی رخ ندهد.از این رو انتخاب کوهی مرتفع در ناحیه ای با رطوبت کم با اینکه از نقطه نظر آسایش و زندگی برای پژوهشگران و کارکنان رصدخانه کمی مشکل خواهد بود ولی این امتیاز را نیز دارد که در آینده ای نزدیک شهری در حوالی آن به وجود نخواهد آمد.
به طور کلی از روی پژوهشهای انجام شده می توان گفت که یک رصدخانه پژوهشی،از شهری که دویست هزار نفر جمعیت دارد باید حداقل ۲۵ کیلومتر و از شهر یک میلیونی حداقل ۳۵ کیلومتر و از شهر چهار میلیونی حداقل ۴۵ کیلومتر به دور باشد(۹)،به طوری که همیشه اثر نور چراغ ها در شب در سمت الراس ناچیز و در چهل و پنج درجه از افق در سوی چشمه نور از یک دهم واحد قطر ستارگان کمتر باشد و این موضوع را می توان با یک نورسنج معمولی تحقیق نمود.در بعضی نقاط،رفت و آمد هواپیماها موجب اغتشاش در جو می شوند و ممکن است تا چند شب کار با تلسکوپ را بی فایده سازد.بنابراین عوامل مختلفی در انتخاب محل رصدخانه موثر است که از این رو بایستی شرایط کلی آب و هوایی و عوامل محلی و توپوگرافی موثر در دید را مورد توجه قرار داد.
بهتر است تلسکوپ را در بالای کوهی بلند قرار دهیم و مخصوصاً بهتر است که این کوه مجزا و بلند تر از کوه ها مجاور خود باشد به نحوی که از سطح افق تا زاویه ۱۵ درجه اطراف،در تمامی جهات مانعی برای رصد وجود نداشته باشد.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که پس از ایجاد رصدخانه،پروژه های آبادانی دیگری که در منطقه صورت می گیرد مشکلاتی برای رصدخانه ایجاد نکنند،مثلاً ایجاد جنگل مصنوعی و یا دریاچه های مصنوعی می توانند تاثیر منفی در شرایط اقلیمی منطقه از نظر نجومی ایجاد کند.
پارامترهای مهم در مکان یابی رصدخانه ها:
به طور کلی پارامترهای مهم در مکان یابی رصدخانه ها عمدتاً به سه دسته تقسیم می شوند:
الف)پارامترهای هواشناسی:
مانند:پوشش ابری،سرعت و جهت باد،تغییرات دما در طول شب،تغییرات فشار،لایه های وارونگی دمایی و تعداد وقوع در ارتفاع این لایه ها،رطوبت و ….
ب)پارامترهای نجومی:
مانند:تعداد شب های مناسب برای طیف سنجی،کیفیت دید محل،چشمک زنی،کدورت،روشنایی آسمان و ….
ج)پارامترهای محلی:
مانند:ژئوفیزیک عمومی ،آلودگی نوری،جنس زمین مورد نظر(پوشش گیاهی و ضریب جذب نور)، دسترسی آب،برق،مخابرات،جاده اصلی و …..
مهمترین پارامتر جهت مکان یابی سایت رصدخانه،پارامتر دید می باشد.دید بر اثر دما،فشار و وزش باد،در جوّ دچار آشفتگی می شود و این آشفتگی موجب تغییر چگالی محلی و در نتیجه ضریب شکست محیط می شود به طوری که بر جبهه موج دریافتی از جرم آسمانی اثر می گذارد،این پدیده را تلاطم جوّ می گویند.تاثیر این تلاطم باعث جابه جایی تصویر در زمان های نوردهی بالا می شود یا اینکه سنجش اندازه های بسیار کوچک و تشخیص جزئیات را در اجرام آسمانی کاهش می دهد.برای اندازه گیری این جابه جایی می توان از عکسبرداری رد ستاره ها توصیف ستاره قطبی را با استفاده از CCD آست نور اختلال در نور ستاره یا جرم آسمانی موجب پراکندگی نور آن می شود،به این ترتیب سنجش دید با استفاده از این تصاویر قابل محاسبه است.برای مکان های مناسب و خوب،کمیت دید بین نیم تا یک و نیم ثانیه قوس است. در بهترین نقاط رصدی شناخته شده در دنیا همچون کوه موناکی در هاوایی،سرو پارانال در شیلی و یا موتت ویلسون،به علت ثبات هوا،دید حتی گاهی بهتر از این می شود.کمیت دید،نشان دهنده توان واقعی تفکیک است.به عنوان مثال به طور نظری توان تفکیک یک تلسکوپ ۲۰ سانتی متری حدود یک ثانیه قوس است اما به دلیل آشفتگی جوی در عمل،چنین تفکیکی در توان یک تلسکوپ یک متری یا بزرگتر در محل مناسب رصدی است.بر اثر آشفتگی جوّ،تصویر ستاره پخش می شود.قطر ظاهری آن ممکن است به یک ثانیه قوس یا بیشتر برسد،به طوری که ستاره ای در فاصله ای کمتر از این مشخص نخواهد شد.پارامتر دیگر،چشمک زدن است.این پارامتر در تعیین محل رصدخانه نقش موثری ندارد و بر اثر تغییر شار نور ستاره و یا دامنه تغییرات نوری به وجود می آید.این تغییرات عمدتاً ناشی از گذر نور ستاره از محیط میان ستاره ای در بین ما و آن ستاره است.این پدیده که در اپتیک های بزرگ مشخص است،با چشمک زدن ستاره ها که با چشم غیرمسلح دیده می شود،متفاوت است.چشمک زدن ستاره ها در رصد با چشم غیرمسلح یا پرش نور ستاره ها در رصد یا تسلکوپ،ناشی از شکست نور آنها در جوّ است.کمیت مهم دیگر،کدورت جوّی می باشد که بر اثر جذب نور در ماده موجود بین ستاره و ما (مثل جوّ زمین) به وجود می آید.این کمیت در محل های مختلف به علت وجود گرد و غبار،بخار،آب و عناصر دیگر متفاوت است.محل های نزدیک کارخانجات سیمان و یا دشت های کویری،دارای کدورت جوی زیادی هستند.
به طور کلی،رصدخانه در محلی احداث می شود که کمترین دید را داشته باشد.کمیتهای دیگر در طی شبهای رصدی اندازه گیری می شوند و تصحیح می گردند.
کمیت مهم دیگری که در طی سالهای گذشته مشکلات زیادی را برای رصدخانه ها و منجمان ایجاد کرده است،آلودگی نوری می باشد که به دلیل نور مصنوعی شهرها و روستاها و ….ایجاد می شود.برای استقرار تلسکوپ یک متری حدود ۳۰ کیلومتر از روستا و ۱۰۰ کیلومتر از شهرها باید فاصله گرفت.البته این کمیت تقریبی،به محل رصدخانه و کوه ها و شهرهای اطراف بستگی دارد.استفاده از روشنایی هایی با سر پوش مناسب و چراغ های جیوه ای با نور کم در شهرها یا روستاهای نزدیک به رصد خانه،در کاهش آلودگی نوری بسیار موثر است که در این رساله به طور کامل در این باره صحبت خواهیم کرد و روشهای حذف آن را بیان خواهیم نمود.قسمتی از آلودگی نوری موجود مربوط به روشنایی آسمان می باشد که نور رسیده از زمینه آسمان است که نمی توان آن را حذف کرد.
جدول استانداردهای مکان یابی رصدخانه ها :
موسسه بین المللی اخترشناسی که در اکثر کشورها شعبه دارد،هر ساله سمینار سالانه اخترشناسی را در یکی از کشورهای جهان برگزار می کند تا آخرین دستاوردهای اخترشناسی را در اختیار دانشمندان قرار دهد و در این باره تبادل نظر انجام دهد.
لازم به ذکر است که تنها،رصدخانه ای معتبر به شمار می آید که از این استانداردها در مکان یابی و ساخت تبعیت کرده باشد و تحقیقات این رصدخانه ها به عنوان تحقیقات معتبر در سطوح جهان مطرح می شوند. طبیعی است رصدخانه ای که دارای استانداردهای این مرکز نباشد نمی تواند تحقیقات خود را به عنوان تحقیق علمی اثبات شده معرفی کند.همچنین موسسه ذکر شده به تمام رصدخانه های معتبر جهان کمک مالی می کند و این موضوع در توجیه اقتصادی رصدخانه به خصوص در کشوری همانند ایران تاثیر به سزایی خواهد گذاشت.
و دیگر توضیحات……………………….
- رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
- رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
- رساله طراحی رصد خانه و مرکز نجوم – مطالعات رصد خانه
تعداد اسلاید های رساله:140
فرمت فایل:word
قابلیت پرداخت با کلیه کارت های بانکی
درگاه پرداخت شماره یک
کليک جهت خريد کالا ، به منظور پذيرش قوانين و مقررات سايت مي باشد .درگاه پرداخت شماره دو
[purchase_link id=”10042″ text=”خرید” style=”button” color=”blue”]
دیدگاه ها