بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

TXT

txt

04 f 2020

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

بررسی کلیه عمارت کلبادی ساری

چكیده

عمارت منوچهر خان کلبادی واقع در محله ی آب انبار نو حدود یكصد و چهل سال پیش در اواخر دوره قاجار بدستور
سردار جلیلی از امراء ارتش وقت ساخته شده است . این اثر در تاریخ نهم آبان 1377 با شماره ثبت 2148 به عنوان
یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . در حال حاضر این بنا به موزه شهرستان ساری تبدیل شده است .
معماری این عمارت و خانه سردار جلیلی متاثر از معماری خانه های دوره ی قاجاری بوده که با رعایت ملاحظات اقلیمی
و دیارشی دارای دو بخش اندرونی و بیرونی می باشند. بنای اصلی این دو عمارت در بخش اندرونی در دو و سه طبقه و
یک زیرزمین احداث شده و هر طبقه دارای یک شاه نشین و اتاقهای دو طرفه است . شاه نشین طبقه دوم از زیباترین
اتاقهای این عمارت است و جای جای آن یادآمد شیوه هنرهای تزئینی دوره قاجاری است . ویژگی های اجزای معماری
این عمارت نظری اتاق ها ، حجره ها ، شاه نشین ، حمام ، اصطبل ، حیاط و هنر بكار رفته بر روی پنجره ها و ارسی ها
و تزئین آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی نظیر است . با گذشت زمان آشپزخانه و بخشهایی از واحد مسكونی خدمه از
بین رفته و هم اکنون بناهای نوساز جایگزین آن گردیده است .
مصالح ساختمانی همانند اکثر ساختمان های دوره ی قاجار از مصالح گل ، آهک ، لویی ، سنگ ، شیشه و سفال و چوب
و … ساخته شده روش کتابخانه ای بوده و اکثر موضوعات از افراد آشنا به این بنا اقتباص شده و بصورت توصیفی در این
قالب اراده گردیده است .
افرادی که سعی در شناخت و شناساندن تبرستان نمودند که بیشتر این افراد از کارکنان سازمان میراث فرهنگی و صنایع
دستی استان مازندران بودند .

مطالب مرتبط:

برای دانلودمطالعات معماری کلیک کنید.

برای دانلود نقشه اتوکد کلیک کنید.

برای دانلود پاورپوینت معماری کلیک کنید.

برای دانلود رساله معماری کلیک کنید.

پیج اینستاگرامی پر از نقشه های ویلایی پیشنهاد میکنم حتما تو اینستاگرام فالوش کنید.

پلان معماری

 ای دی پیج  : home_plan98@

تاریخچه
-1-1 تاریخچه خانه های دوران قاجار :
در دوران قاجار ، نظام کهن زیست تحت تاثیر عواملی که بیشتر خاستگاه جهانی داشت دستخوش تحول و دگرگونی شد و
جنبه های نوینی از زندگی شهری ساسله مراتب خاص پدیدار گردید .
در این دوره برای اولین بار در ایران ساختمان سازی با تهیه نقشه مرسوم شد . همچنین طراحی و ساخت بر خلاف نظام استاد
شاگردی به فرد واگذار گردید و تدریس معماری با حضور معلمان اروپایی در دارالفنون برقرار شد .
معماری دوره قاجار را معماری خانه های مسكونی نامیده اند . چرا که بیشترین ساخت و سازها در این دوره بعلت افزایش
جمعیتی شهرنشین معطوف به ایجاد سرپناه و خانه برای مردم مهاجر و تازه وارد به شهر گردید . کثرت ساخت و ساز بهمراه
شرایط نامساعد اقتصادی مانع از پویایی و ایجاد تحول چشمگیر در نظام فضایی و ساختاری خانه ها بود .
خانه های عوام بر طبق همان بافت محله ای و در تبعیت از ضوابط الگوی متداول خانه ایرانی ساخته می شد . این خانه ها
دارای حیاط مرکزی ، اتاقهای سه دری با ارسی بود و فضاهای ورودی نیز شامل هشتی و دالان دهلیزی می شد .
در این میان تنها خانه های اشراف و طبقات مفرح در محلات خوب شهر مشابه با کاخها و عمارتهای سنتی ساخته می شد . )
آرشیو میراث فرهنگی (
-2-1 تزئینات :
انگلیسی و فرانسوی با سطوح وسیع ، چمن کاری ، درختان زینتی و بوته ای ، حوضچه ها و حوضهای مربع مستطیل کوچک و
بزرگ ، گل کاری باغچه ها و خطوط کلی محوطه سازی که تا حدی از حالت محوری خارج گردیده است .
– آذین بندی فضاهای داخلی – آیین نامه های قدیمی با گچ بری های پر کار و ظریف
– ستونها و سر ستونهای مرمرین به سبک اروپایی
– نقاشیهای دیواری با موضوعات مختلف از قبیل وقایع تاریخی مهم ، چهره پردازی ها ، نگارگری ها و مناظر که تمام
سطوحداخلی دیوارها را پوشانده است.
– مجموعه های مرمرین و مفرغی در داخل و خارج ساختمان
– ارسی و شیشه های رنگی
– محوطه سازی و خارجی با استفاده از مرزها ، صندلیها و مبلها

-3-1 ویژگیهای کالبدی فضاها:
– پلانهای کشیده در امتدانما ، برجكهایی که در یک طرف یا طرفین بنا قرار گرفته است .
– ایوانهای وسیع در جلوی ساختمان
– تالارها و سرسره های بزرگ همراه پله های مرکزی
– بخاریهای دیواری ،شیروانی ها و سقفهای سبک
– ایجاد چشم اندازهای وسیع بوسیله پنجره ها و نورگیرهای کوچک و بزرگ در نمای ساختمان
بطور کلی سبک معماری در این دوره تلفیقی از خانه های سنتی ایران به همراه برخی از نماهای فرهنگی می باشد . در پی
تحول سبک معماری در احداث خانه ها ، کم کم اصلی ترین مفهوم فكری و کالبدی معماری )درونگرایی( جای خود را به
) )برونگرایی( در شكلگیری خانه ها می دهد که نمونه های متعددی از آنرا در تهران آن زمان می توان دید . )پیرنیا ، 1389
-2 موقعیت عمارت کلبادی
-1-2 موقعیت شهری:
شهر ساری براساس بررسی ها میتوان به چندین حوزه ی مختلف تقسیم کرد که هر یک از آنان دارای ویژگیهای اجتماعی
خاص خود می باشند . میدان ساعت که در مرکز ساری قرار دارد نقطه آغازین و یا نقطه پایانی مسیر بسیاری از اتوبوسها و
تاکسی ها است . این میدان در میانه راه میدان امام به دروازه بابل و از آنجا به دروازه گرگان ) میدان شهدا ( و پل تجن قرار
دارد . محله ها ، اطراف میدان ساعت جزء محله های باستانی و قدیم شهر محسوب می شوند که بافتی کهن دارند . عمارت
کلبادی نیز در بافت قدیم شهر ساری و در محله ی آب انبار نو قرار دارد.
این بافت و محله بنوعی هسته ی مرکزی شهر ساری را شامل می شود که اثار تاریخی متعددی در آ قرار دارد . در واقع نقش
این محله بیشتر در بخش تجاری و اداری شهر ساری خلاصه می شود . همچنین پارک قدیمی سبزه میدان و پادگان شهر در
این هسته قرار دارند که توجه خاصی در شهر به آن معطوف است چه از نظر تاریخی و باستانی و چه از نظر تجاری و اداری
چرا که جزء هسته ی اولیه شهر محسوب می شود . موقعیت شهری آن در نقشه ساری نمایش داده می شود.
-2-2 موقعیت منطقه ای و محله ای :
عمارت منوچهر خان کلبادی در محل آب انبار نو قرار دارد که جزو محله های قدیمی شهر ساری می باشد . اکثر بناهای
تاریخی این شهر در محدوده ی این محله قرار دارند . فعالیتهای عمده تجاری – اداری شهر حول خیابانهای این منطقه و بازار
5% مساحت کل شهر و جمعیت آن 7% جمعیت کل شهر است . این منطقه از / نرگسیه صورت می گیرد . مساحت منطقه 4
مناطق شلوغ و پر رفت و آمد شهر ساری می باشد ، ساکنان این منطقه بیشتر شامل کسبه ، بازاریان و کارمندان می باشند که
اقشار میانی جامعه هستند . ساختمانهای قدیمی و تا دو طبقه بیشتر در این منطقه وجود دارند .
بناهای تاریخی موجود در منطقه قدیمیه ساری ، آب انبار نو – خانه کلبادی – مدرسه علمیه مصطفی خان – منزل اخوتیان –
خانه فاضلی – آب انبار میرزامهدی – امامزاده یحیی )ع( – امامزاده زین العابدین )ع( – منزل سردار جلیل – مسجد جامع و
ساختمان دارایی می باشند .
-3-2 تاریخچه خانه کلبادی :
عمارت کلبادی واقع در محله ی آب انبار نو حدود یكصد و سی سال پیش بدستور سردار جلیل از امراء ارتش وقت ساخته شد
و بنام فرزند بزرگش امیر نصرت شكوه نظام به امیریه معروف شد . امیر نصرت در جوانی فوت شد و سردار بنا را به فرزند وی
منوچهر خان بخشید .
منوچهر خان کلبادی که بعدها از ملاکین منطقه و زمان نیز نماینده مردم ساری در مجلس سورای ملی بود در سال 1362
دارفانی را وداع گفت و این بنا در سال 1370 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت .

سبک معماری این ساختمان از تكایای دوره ی قاجاری برگرفته شده و دو بخش اندرونی و بیرونی دارد . بنای اصلی این
عمارت در بخش اندرونی در دو طبقه و یک زیرزمین احداث شده و هر طبقه دارای یک شاه نشین و اتاقهای دو طرفه است .
شاهنشین طبقه دوم از زیباترین اتاقهای این عمارت است و جای جای آ یادآمد شیوه های هنرهای تزئینی دوره قاجاری است
. مصالح ساختمانی این بنا شامل چوب و آجر و بام آن بصورت شیروانی و سفال پوش می باشد .
آنچه در مورد معماری حاکم بر بنا می توان گفت این است که این خانه نمونه بارزی از معماری برونگرای بومی اقیم منطقه
معتدل و مرطوب حاشیه دریای خزر در اواخر دوره قاجار می باشد که تاثیرات فئودالیستی طبقه حاکم زمان در آن مشهود
است.
فضای باز اصلی بنا شامل حیاط پیشین جنوبی و حیاط میانه و حیاط پیشین شمالی بوده و فضاهای بسته شامل خود خانه و
فضاهای جانبی مانند ورودی حمام – طویله – بارانداز – اتاقهای مخصوص خدمه و آشپزخانه است که پیرامون حیاط ها و جدا
از قسمت مسكونی قرار گرفته اند .

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

اقلیم
-1-4 شرایط اقلیمی کرانه ای جنوبی دریای خزر :
این منطقه از بارانی ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایرن است و در تمامی فصول سال دارای بارندگی می باشد . با وجود
عرض کم این کرانه از 2 ناحیه تقریبا مجزا تشكیل شده است . یک ناحیه جنگلی است که به صورت نوار باریكی در امتداد دریا
گسترش یافته و کشتزارهای وسیع و همچنین شهرهای بزرگ در این ناحیه می باشند . عرض این جلگه ها در مجار رودخانه
هایی مانند سفید رود ،تجن ، هراز و در منطقه ی شرق دریای خزر بیشتر است . دوم ناحیه کوهستانی شمال سلسله جبال
البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد . در بیشتر مناطق خصوصا در مناطق مرکزی و شمال غربی ، فاصله این
رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند . مصالح مورد استفاده و فرم ابنیه سنتی در این دو ناحیه تا حدودی با هم
متفاوت است .

2-4 خصوصیات آب و هوایی:
الف( بارندگی زیاد در تمام فصول سال ، خصوصا در فصول پاییز و زمستان
ب( رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال
ج( اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز
د ( پوشش وسیع نباتی
بدلیل وجود دریای خزر و همچنین رطوبت بسیار زیاد هوا ، نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز بسیار اندک است و از چند
درجه سانتیگراد تجاوز نمی کند . خصوصا در مواقعی که آسمان ابری است نوسان درجه حرارت باز کاهش میابد بخاطر اینكه
ابر مانند یک عایق حرارتی در طی روز مقداری از نور و حرارت آفتاب را به فضای خارج جو منعكس می کند و همچنین در
طی شب باعث کاهش تابش حرارت از زمین گرم به آسمان سرد می شود .
وجود بارندگی و شرایط مساعد ، باعث رشد سریع و انبوه گیاهان در تمامی نقاط این منطقه گردیده که این خود تاثیر بسزایی
در نوع مصالح ابنیه سنتی داشته است .
تراکم گیاهان و جنگل در غرب این کناره بیشتر از قسمتهای شرقی است . جهت آسایش انسان ، ویژگیهایی که این اقلیم
مرطوب و پر از باران ایجاب می کند این است که در فصول گرم در کلیه فضاهای شهری از جریان باد و در داخل ساختمان ها
لز کوران در طرفه هوا باید حداکثر استفاده صورت گیرد . در طی این فصول وجود جریان هوا ایجاد سایه بهترین شرایط را
برای آسایش انسان را فراهم می نماید . در فصول سرد باید جلوی باد سرد و همچنین باد همراه با باران را سد نمود . مطلب
دیگر این که در کلیه فصول ، ساختمان را باید در مقابل بارش بارانهای سیل آسا و رطوبت حاصله محافظت نمود .

-3-4 بافت شهری در کرانه های جنوبی دریای خزر :
در مناطقی که در نزدیكی ساحل دریا می باشند و یا مقدار بارندگی زیاد است ، وجود رطوبت هوا از جمله مشكلات عمده می
باشد . هوای مرطوب از هوای خشک سنگین تر است و در قسمت زیرین هوای خشک قرار می گیرد . لذا اگر فضای شهری
محصور باشد و کوران هوا و باد در آنها جریان نداشته باشد . در سطح شهر کلیه این فضاها از هوای مرطوب انباشته خواهد شد تنفس و فعالیت بسیار طاقت فرسا خواهد شد . به همین دلیل باید از جریان هوا حداکثر استفاده را کرد تا از ساکن شدن
رطوبت بیشتر در فضای شهری جلوگیری شود.

-4-4 خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی :

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

الف( بافت شهری و روستایی بصورت باز و گسترده
ب( فضاهای شهری نسبتا وسیع
ج( محوطه ها یا دیوارهای کوتاه
د( کوچه ها نسبتا عریض
ه( ساختمان ها جدا از هم در مراکز شهری متصل به هم

-4 فرم بناها و مواد مصالح در کرانه ی جنوبی دریای خزر :
بدلیل بارندگی بسیار زیاد و رطوبت بیش از حد ، فرم بنا در منطقه عمدتا جهت مقابله با این دو عامل شكل گرفته است.

-5 نوع مصالح
مواد و مصالح این نواحی اکثرا بوم آورد می باشند . به دلیل حاصلخیزی منطقه و وجود کشتزار های وسیع در جلگه ها و
جنگلهای انبوه در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی ، مصالح ساختمانی در این کناره غالبا نباتی می شود . استفاده از این نوع
مصالح بسیار مقرون به صرفه است زیرا در این منطقه به وفور وجود دارد و دسترسی به آن آسان است . همچنین به لحاظ
بهره بری از این مصالح در طی قرون متمادی ، راه ها و روشهای مناسبی جهت اجرا ابنیه با مصالح نباتی ابداع شده است
متداولترین نوع اندود در این منطقه کاهگلی است که مخلوطی از خاک رس ، آب و کاه می باشد . در اینجا مانند سایر نقاط
ایران ، این اندود را خوب ورز می دهند و معمولا طول کاه در آن از 10 سانتی متر تجاوز نمی کند . از کاهگل جهت پر کردن
فاصله خالی بین دیوارهای چوبی و اندود این دیوارها استفاده می شود .
اندود دیگری در منطقه وجود دارد به نام “فل گل ” که از اختلاط گل رس ، آب و پوست خرد شده دانه برنج است .

-6 خانه و عناصر آن
-1-6 خانه
خانه تنها مكانی است که اولین تجربه های بی واسطه با فضا در انزوا و جمع آوری در آن صورت می گیرد . خلوت با خود ،
همسر ، فرزندان و دیگران ، همه و همه بی تعرض غیر در آن ممكن می گردد ) تادآئو آندو (
مسكن به عنوان یكی از پدیده های واقعی ، از نخستین مسایل است که بشر همواره با آن دست به گریبان بوده و همواره در
تلاش برای دگرگونی و یافتن پاسخی مناسب ، معقول و اندیشیده برای آن است . لذا مسكن یک نیاز است .

2-6 اجزا و عناصر خانه کلبادی
خانه ی کلبادی واقع در محله آب انبار نو که از محله های قدیمی شهر ساری ساخته شده در دوران قاجار می باشد و مانند
بیشتر خانه های قاجاری عصر خود در این اقلیم دارای زیر زمین و طبقه اول و طبقه دوم است . گرچه این خانه به لحاظ
معماری شبیه خانه های دیگر عصر خود است اما به علت موقعیت اجتماعی مالک که از طبقه ی اشراف بوده و نقش سیاسی
در کشور دارا بوده است به لحاظ کاربری و ریزه کاری های ساخت برتر ی های اساسی نسبت به دیگر خانه ها دارد که به
شكوه آن افزوده و آن را متمایز ساخته است . در این بخش به توضیحاتی درباره ی اجزای این عمارت می پردازیم :

بررسی خانه کلبادی ساری و تشریح کلی بنا

-6 ورودی :
ورودی اصلی این خانه دری است که رو به کوچه آب انبار نو باز میشود . این در جنس چوب و با تزیینات چوبی و ارتفاع زیاد
می باشد که سر دری از جنس آجر اطراف آن را پوشانده است . در بیشتر خانه های سنتی درهای ورودیدو لنگه هستند و هر
لنگه ی راستی را که به شكل چكش بود و تن صدای بمی داشت.
در این خانه بعد از در ورودی ورودی یک راهروی نسبتا باریكی وجود دارد تا به ورودی حیاط برسد از آنجا نیز با دو ردیف پله
در چپ و راست به حیاط که در سطح پایین تری قرار دارد منتهی می شود .

ورودی خانه کلبادی

-6 اندرونی و بیرونی :
عمارت کلبادی که سبک معماری آن با سبک معماری بومی مسكونی و همچنین تكایای دوران قاجار مطابقت دارد ،دارای دو
بخش اندرونی و بیرونی است . بنای اصلی واقع در بخش اندرونی با پلان مستطیل شكل در دو طبقه و یک سردابه در زیرزمین
احداث شده است . هر طبقه دارای یک شاهنشین و اتاق هایی در دو طرف به صورت قرینه است .

پلان خانه کلبادی ساری

بخش بیرونی که در سمت چپ ورودی اصلی قرار داشته شامل حیاطی است کوچک و اتاقی برای رسیدگی به امور متفرقه و
راهی نیز به حیاط بزرگ اندرونی دارد .
-5-6 حیاط :
حیاط اصلی این خانه به صورت مربع با یک حوض چند ضلعی در وسط و باغچه هایی برای تزئین در اطراف می باشد . این
خانه دارای یک حیاط کوچک در سمت چپ ورودی اصلی است که اتاقی برای رسیدگی به امور متفرقه و راهی به حیاط بزرگ
اندرونی دارد .
-6-6 پی :
برای برپا کردن ساختمان از مصالحی مانند قلوه سنگ ، آهک ، آجر و … در زیر ساختمان به عنوان پی استفاده می کردند .
استفاده از آهک در پی ساختمان ضمن دفع رطوبت ، ضد خزه و ریشه های درخت می باشد .
-7-6 مصالح :
همانند اکثر ساختمانهای دوره ی قاجار از مصالح گل ، آهک ، لویی ، سنگ ، شیشه و سفال و چرب و … ساخته شده است .
بام سفال و طاق نما ، شیر سر کاری ها و پنجره های ارسی و نمای آجری اجرا شده است .

8-6 سقف و سربندی:
30 می * به طور کلی سقف خانه های قاجاری بومی از جمله عمارت کلبادی از سفال ساخته شده است . اندازه ی سفال ها 12
باشد که برای مقابله با باد و باران به صورت شیبدار است . سفال ها را بدون استفاده از ملات به صورت خشكه چین روی هم
قرار می دادند و فقط جلوی کار را با آهک و گل محكم می کردند . در سقف داخلی اتاقها از تیرهای چوبی و تزئینات چوب
استفاده شده است . سر بندی از عمارت به شكل شیبدار چهارطرفه است .

بررسی خانه کلبادی ساری

9-6 شاه نشین :
زیباترین و بزرگترین اتاق هر طبقه است که دارای تزئینات زیبایی از قبیل طاقچه ها و پنجره های ارسی و سقف چوبی زیبا و
… که همگی جز تزیینات دوران قاجار می باشند . این اتاق بیشتر برای پذیرایی از بزرگان و مهمانان ویژه استفاده می شده
است .
-10-6 اتاقها :
اتاقها در هر طبقه به صورت قرینه در دو طرف شاه نشین قرار دارند و اکثرا دارای پلان مستطیل می باشند با پنجره های
ارسی و در هایی که همگی به ایوان راه دارند.

-11-6 سردابه :
محلی است که در عمق زیاد در زیرزمین تعبیه شده و به علت دمای هوای کمتر نسبت به دیگر طبقات خانه به عنوان یخچال
یعنی محلی برای نگه داری و انبار کردن مواد غذایی فاصد شدنی مورد استفاده قرار می گرفت .

-8 تزیینات آجری:
در پیرامون حیاط پیشین بر روی دیواره های حیاط سلسله ای از طاق نماهای تزیینی دیده می شود که در قسمت تحتانی هر
یک قابی آجری نقشی متفاوت را در برگرفته است . این نقش ها شامل آجر چینی خفته راسته و بند رومی و سر انجام چلیپا
می باشند که در کل ایجاد یک ریتم متفاوت می کند این ریتم در نهایت به ایوانی منتهی می شود که با ارتفاع بالای خرد
چشم بیننده را به سمت خروجی بنا هدایت می کند .

بررسی خانه کلبادی ساری

هم چنین در طبقه بالای بنا در منتهی البه غربی دیوار جنوبی دیواری مشبک از آجرهایی که به شكل فخر مدین ساخته شد
دیده می شود که تاثیر زیادی در تهویه هوای داخل بنا دارد .

لازم به یادآوری است که در اکثر جرز ها از سمت داخل بنا طاقچه هایی در امتداد رفی ممتد که در کلبه اتاق ها دیده می
شود وجود دارد این طاقچه ها علاوه بر ایجاد فضاهایی مفید جهت تزیین بنا در استحكام و سبک سازی جرز ها وهم چنین
ززدودن رطوبت موجود در دیوارها نیز موثر است .

طاقچه :
فضایی برای گذاشتن وسایل که در داخل دیوار تعبیه می شده است. در خانه کلبادی دو ردیف طاقچه وجود دارد که ردیف
بالایی را برای گذاشتن وسایل تزیینی و ردیف پایینی را جهت دسترسی راحت تر برای گذاشتن وسایل کاربردیشان استفاده
می کردند .
-10 اصطبل :
محلی برای نگه داشتن اسب ها بوده است . این فضا در دوره ای که استفاده از چارپایان در شهرها بدلیل ورود اتومبیل منسوخ
شد از مجموعه جدا و واگذلر شد.
-11 حمام :
خانه کلبادی علاوه بر یک حمام در درون خود حمامی دیگر نیز در ضلع شمالی دارد که در گذشته دارای دو ورودی از طریق
کوچه آب انبار نو و خیابان 18 دی فعلی بوده ولی هم اکنون هر دو مسیر بسته شده و دسترسی به آن تنها از طریق حیاط
شمالی خانه امكان پذیر است . این حمام به دلیل مجاورت با خانه وزیری معروف به حمام وزیری است .

بررسی خانه کلبادی ساری

مراجع
-1 کاتب ، فاطمه . معماری خانه های ایرانی . انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-2 سمایی ، مرتضی . اقلیم و معماری . نشر خاک .
-3 معماریان ، غلامحسین . معماری مسكونی ایرانی . گونه شناسی درون گرا . تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت .
-4 مهدوی ، سودابه . 1386 . قلمرو مازندران . جلد 2 ، شلفین ، ساری.
-5 پیرنیا ، محمد کریم . 1389 . سبک شناسی معماری ایران . تهران : نشر سروش دانش .
-6 ستوده ، منوچهر . 1366 . از آستارا تا استرآباد . تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-7 قبادیان ، وحید . 1392 . برسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران . چاپ هشتم . تهران: انتشارات دانشگاه تهران .
-8 کتابخانه سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی استان مازندران .
-9 اسلمی ، حسین . 1372 . تاریخ دوهزار ساله ساری )دارالملک ساری( ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی مازندران واحد
قائمشهر.

سایت بروزکد